پانل کلیه گروهی از آزمایشات است که ممکن است برای ارزیابی عملکرد کلیه هم زمان با هم انجام شوند. این آزمایشات چندین ماده معدنی، الکترولیت، پروتئین و گلوکز (قند) را در خون اندازه گیری می کنند تا سلامت فعلی کلیه ها بررسی شوند.

کلیه ها یک جفت اندام لوبیایی شکل هستند که در پایین قفسه سینه و در سمت راست و چپ ستون فقرات قرار دارند. آن ها بخشی از دستگاه ادراری هستند و چند نقش و عملکرد اساسی را در بدن انجام می دهند.

• در هر کلیه حدود یک میلیون واحد کوچک تصفیه خون به نام نفرون وجود دارد. در هر نفرون خون به طور مداوم از طریق یک خوشه میکروسکوپی رگ های خونی پیچ در پیچ، به نام گلومرول فیلتر می شود. گلومرول اجازه عبور آب و مولکول های کوچک را می دهد اما سلول های خونی و مولکول های بزرگ تر نمی توانند از آن عبور کنند.
• به هر گلومرول، لوله ای ریز (توبول) متصل است که مایعات و مولکول هایی را که از گلومرول عبور می کند جمع و سپس آنچه را که هنوز برای بدن قابل استفاده است مجدداً جذب می کند. ضایعات باقیمانده ادرار را تشکیل می دهد.
• این فعالیت ها علاوه بر از بین بردن مواد زائد و کمک به تنظیم میزان آب در بدن، به کلیه ها این امکان را می دهد تعادل شیمیایی طبیعی را در بدن حفظ کنند. از جمله مواد مهمی که کلیه ها به تنظیم سطح آن ها کمک می کند می توان به سدیم، پتاسیم، کلرید، بی کربنات، کلسیم، فسفر و منیزیم اشاره کرد. تعادل مناسب این مواد حیاتی است. هنگامی که کلیه ها به درستی کار نمی کنند، غلظت این مواد در خون ممکن است غیرطبیعی باشد و مواد زائد و مایعات تا سطح خطرناکی در خون جمع شوند و وضعیتی وخیم ایجاد شود.
• کلیه ها همچنین چندین نقش دیگر در حفظ سلامت بدن دارند، از جمله تولید هورمونی که تولید گلبول های قرمز خون را تحریک می کند و اریتروپویتین نامیده می شود، تولید هورمونی که به حفظ فشار خون طبیعی کمک می کند (بنام رنین) و تبدیل ویتامین D به شکل فعال تر، که جذب کلسیم را افزایش می دهد.

آزمایشات منفرد موجود در پانل کلیه می تواند از نظر آزمایشگاهی متفاوت باشد، اما آزمایشاتی که به طور معمول انجام می شود شامل موارد زیر است:

الکترولیت – این مواد معدنی در بافت بدن و خون به صورت نمک های محلول یافت می شوند. الکترولیت ها به انتقال مواد مغذی به سلول های بدن کمک کرده و مواد زائد از سلول خارج می کنند. آن ها به حفظ تعادل آب و تثبیت سطح اسید/ باز (pH) بدن کمک می کنند. 4 آزمایش زیر معمولاً الکترولیت نامیده می شوند:
• سدیم – برای عملکرد طبیعی بدن، از جمله عملکرد عصب و عضله، حیاتی است.
• پتاسیم – برای متابولیسم سلول و عملکرد عضلات حیاتی است و به انتقال پیام بین اعصاب و عضلات کمک می کند.
• بی کربنات (Total CO2) – به حفظ تعادل اسید و باز بدن (pH) کمک می کند.
• کلراید – به تنظیم میزان مایعات در بدن و حفظ تعادل اسید و باز کمک می کند.
مواد معدنی

• فسفر – این ماده معدنی برای تولید انرژی، عملکرد عضلات و اعصاب و رشد استخوان ها حیاتی است. همچنین به عنوان یک بافر نقش مهمی در بدن دارد و به حفظ تعادل اسید و باز بدن کمک می کند.
• کلسیم – یکی از مهم ترین مواد معدنی در بدن است. برای عملکرد صحیح عضلات، اعصاب و قلب ضروری است و در لخته شدن خون و تشکیل استخوان ها لازم است.
پروتئین
• آلبومین – پروتئینی که حدود 60٪ پروتئین موجود در خون را تشکیل می دهد و نقش های زیادی مانند جلوگیری از نشت مایعات از رگ های خونی و انتقال هورمون ها، ویتامین ها، داروها و یون ها مانند کلسیم در بدن به عهده دارد.
مواد زائد
• نیتروژن اوره خون (BUN) – ماده زائدی که توسط کلیه از جریان خون فیلتر می شود. با کاهش عملکرد کلیه، سطح BUN افزایش می یابد.
• کراتینین – ماده زائد تولید شده در عضلات که توسط کلیه ها از جریان خون فیلتر می شود، بنابراینبررسی سطح این ماده نشانگر خوبی از عملکرد کلیه ها است.
تامین انرژی بدن
• گلوکز – منبع اصلی تامین انرژی سلول های بدن؛ تعادل گلوکز باید همواره ثابت باشد تا بدن بتواند به عنوان سوخت از آن استفاده کند.
3 آزمایش زیر نیز ممکن است جزوی از پانل کلیوی باشند:
• نسبت اوره (BUN) / کراتینین – مقایسه اوره (نیتروژن) با محتوای کراتینین در خون
• میزان فیلتراسیون گلومرولی (eGFR) – برآوردی از میزان فیلتراسیون گلومرولی واقعی (GFR و مقدار خون فیلترشده توسط گلومرول ها در کلیه ها در دقیقه) و با بررسی کراتینین در خون؛ سن، جنس، نژاد و گاهی قد و وزن فرد این میزان به دست می آید.
• Anion Gap – شکاف آنیونی (AG یا AGAP) مقداری است که با استفاده از نتایج یک صفحه الکترولیت محاسبه می شود و تفاوت بین ذرات الکتریکی اندازه گیری شده و اندازه گیری نشده (یون ها یا الکترولیت ها) را در قسمت مایع خون ارزیابی می کند.

تهیه و تنظیم توسط تیم تحقیق و توسعه (R&D) آزمایشگاه ژنتیک و تشخیص پزشکی آبتین
مجید گلشن فرد، الهه براتی پورفرد