آزمایش کلسیم خون برای غربالگری، تشخیص و پایش طیف وسیعی از وضعیت های سلامتی و پزشکی مربوط به استخوان ها، قلب، اعصاب، کلیه ها و دندان ها انجام می شود. این آزمایش در صورتی که فردی علائم بالینی اختلالات تیروئیدی مانند پرکاری یا کم کاری تیروئید را بروز دهد، ممکن از سوی پشک معالج درخواست داده شود.
آزمایش توتال کلسیم اغلب یکی از مولفه های غربالگری روتین سلامت است که شامل غربالگری جامع متابولیسم (CMP) غربالگری پایه متابولیسم (BMP) می باشد. (گروهی از آزمایشات که برای تشخیص یا پایش انواع بیماری ها و شرایط سلامتی هم زمان انجام می شوند.)
نتیجه ی غیر طبیعی آزمایش کلسیم، شاخصی از یک اختلال مهم در بدن به حساب می آید. برای تشخیص این اختلال، آزمایشات بیشتری برای اندازه گیری کلسیم یونیزه، کلسیم ادرار، فسفر، منیزیم، ویتامین D، هورمون پاراتیروئید (PTH) و پپتید مرتبط با) PTH PTHrP) انجام می شود. PTH و ویتامین D مسئول حفظ غلظت کلسیم در خون هستند.
در صورت غیر طبیعی بودن میزان کلسیم، اندازه گیری کلسیم و PTH با هم می تواند به بررسی عملکرد غدد پاراتیروئید کمک کند. با نادازه گیری کلسیم در ادرار می توان به عملکرد صحیح کلیه در دفع میزان مناسب کلسیم پی برد. آزمایش ویتامینD ، فسفر و منیزیم نیز می تواند به فهم مقادیر کم یا بیش از حد عناصر دیگر کمک کند. اکثر اوقات، تعادل در بین این مواد (و تغییر در آن ها) به اندازه غلظت آن ها مهم است.
در صورت وجود بیماری ها و اختلالات زیر می توان غلظت کلسیم را اندازه گیری نمود:

• سنگ کلیه
• بیماری استخوان
• اختلالات نورولوژیک

توتال کلسیم، به منظور ارزیابی وضعیت کلسیم مورد بررسی قرار می گیرد. در بیشتر موارد، این آزمایش بازتاب خوبی از مقدار کلسیم آزاد موجود در خون است زیرا تعادل بین میزان آزاد و متصل به پروتئین کلسیم معمولاً پایدار و قابل پیش بینی است. با این حال، در برخی از افراد، تعادل بین کلسیم آزاد و کمپلکس به هم می خورد و آزمایش توتال کلسیم انعکاس خوبی از وضعیت کلسیم نیست. در این شرایط، اندازه گیری کلسیم یونیزه ممکن است در ارجحیت باشد.
نوسانات زیاد کلسیم یونیزه می تواند باعث کاهش یا افزایش بیش از حد ضربان قلب، اسپاسم (تتانسی) عضلانی یا حتی کما شود. در افرادی که به شدت بیمار هستند، کنترل سطح کلسیم یونیزه برای کنترل و جلوگیری از عوارض جدی بیماری بسیار مهم است.

هنگامی که افراد تحت آزمایشات روتین پزشکی قرار می گیرند، کلسیم نیز به عنوان یکی از مولفه های این آزمایشات، ارزیابی می شود. (معمولاً در پانل جامع متابولیسم (CMP) و پانل پایه متابولیسم (BMP) )
بسیاری از افرادی تا زمانی که میزان کلیسم خون شان به صورت افراطی تغییر پیدا نکند، علائم بالینی کاهش یا افزایش غلظت کلسیم را بروز نمی دهند. پزشکان معمولاً در صورتی که افراد یکی از بیماریهای زیر داشته باشند، این آزمایش را درخواست می دهند:
• بیماری کلیوی، زیرا کمبود کلسیم به ویژه در کسانی که نارسایی کلیوی دارند، شایع تر است.
• خستگی، ضعف، کاهش اشتها، حالت تهوع، استفراغ، یبوست، شکم درد، تکرر ادرار و افزایش تشنگی که همگی از علائم افزایش غلظت کلسیم هستند.
• گرفتگی عضلات شکم، گرفتگی عضلات یا خارش انگشتان که از علائم بالینی کاهش میزان کلسیم به حساب می آیند.
• اختلالات تیروئید، اختلال پاراتیروئید، سو تغذیه و سرطان
در صورت بی حسی در اطراف دهان و در دست و پا یا اسپاسم عضلانی در همان نواحی، پزشک معالج ممکن است آزمایش کلسیم یونیزه را درخواست نماید. علائم بالینی ذکر شده ممکن است مربوط به کاهش سطح کلسیم یونیزه باشد. در اکثر موارد، کاهش سطح کلسیم به صورت تدریجی و متناوب، منجر به علائم بالینی نمی شود.
در صورت ابتلا به انواع خاصی از سرطان (به ویژه پستان، ریه، سر و گردن، کلیه یا multiple myeloma)، داشتن بیماری کلیوی یا پیوند کلیه، پایش غلظت کلسیم توصیه می شود.
هنگامی که فردی علائم بالینی سنگ کلیه مانند، درد شدید در ناحیه پهلو، کمر، اطراف کلیه ها یا خون در ادرار را داشته باشد، آزمایش کلسیم ادرار انجام می شود.

سطح کلسیم خون میزان کلسیم استخوان را نشان نمی دهد بلکه میزان کلسیم موجود در خون را نشان می دهد.
هضم، جذب و دفع کلسیم توسط یک حلقه بازخورد (feedback loop) مرتبط با PTH و ویتامین D تنظیم و تثبیت می شود. شرایط و بیماری هایی که تنظیم کلسیم را مختل می کنند می توانند باعث افزایش مزمن و بیش از حد یا کاهش کلسیم شده که منجر به هیپرکلسمی یا هیپوکلسمی خواهد شد.
در بیشتر موارد توتال کلسیم (میزان کلسیم کل) اندازه گیری می شود و معمولاً بازتاب خوبی از میزان کلسیم “آزاد” است، زیرا فرم های آزاد و کمپلکس در تعادل هستند. با این حال، از آنجا که حدود نیمی از کلسیم موجود در خون به پروتئین متصل است، نتایج آزمایش توتال کلسیم می تواند تحت تأثیر میزان بالا یا پایین پروتئین ها نیز قرار گیرد. در چنین مواردی، آزمایش کلسیم یونیزه و اندازه گیری کلسیم آزاد ارجحیت دارد.

میزان طبیعی کلسیم
به طور کلی نتایج نرمال آزمایشات کلسیم توتال یا یونیزه به همراه نتایج طبیعی سایر آزماشات، نشان دهنده متابولیسم صحیح کلسیم و تنظیم مناسب سطوح آن ها در گردش خون است.

افزایش توتال کلسیم (هایپرکلسمی)
دو مورد از علل شایع افزایش کلسیم خون عبارتند از:
• هایپرپاراتیروئیدیسم (پرکاری غدد پاراتیروئید): این بیماری معمولاً به دلیل تومور خوش خیم غده پاراتیروئید ایجاد می شود. این شکل از هایپر کلسمی معمولاً خفیف است و می تواند سال ها قبل از این که مورد توجه قرار گیرد وجود داشته باشد.
• سرطان: سرطان وقتی به استخوان ها سرایت کند، باعث ترشح کلسیم از استخوان به خون می شود همچنین وقتی سرطان هورمونی مشابه PTH تولید می کند، افزایش کلسیم قابل رویت است.

برخی از دلایل دیگر افزایش کلسیم خون عبارتند از:

• پرکاری تیروئید
• سارکوئیدوز (Sarcoidosis)
• بیماری سل
• بی حرکتی طولانی مدت
• مصرف بیش از حد ویتامین D
• داروی ادرار آور تیازید
• پیوند کلیه
• HIV/ ایدز

کاهش توتال کلسیم (هیپوکلسمی)

شایع ترین علت پایین بودن توتال کلسیم:

سطح پایین پروتئین های خون، به ویژه آلبومین، که می تواند ناشی از بیماری کبدی یا سوتغذیه باشد منجر به کاهش توتال کلسیم می شود. آلبومین پایین در افرادی که در مراحل حاد بیماری به سر می برند، بسیار شایع است. در صورت پایین بودن میزان آلبومین، فقط غلظت کلسیم کمپلکس کاهش می یابد. کلسیم یونیزه در سطح طبیعی باقی مانده و متابولیسم کلسیم به طور مناسب تنظیم می شود.

برخی دیگر از دلایل کاهش کلسیم عبارتند از:

• کم کاری غده پاراتیروئید (هیپوپاراتیروئیدیسم)
• مقاومت ارثی در برابر اثرات هورمون پاراتیروئید
• کمبود شدید کلسیم در رژیم غذایی
• کاهش سطح ویتامین D
• کمبود منیزیم
• افزایش سطح فسفر
• التهاب حاد لوزالمعده (پانکراتیت)
• نارسایی کلیه
سطح کلسیم ادرار ممکن است تحت تأثیر همان شرایط و بیماری هایی باشد که بر سطح کلسیم خون نیز تأثیر گذار هستند. (ذکر شده در بالا). افزایش کلسیم در ادرار (hypercalciuria) ممکن است منجر به تشکیل سنگ کلیه شود. حدود 75٪ از سنگ های کلیه حاوی کلسیم است.

نوزادان تازه متولد شده، به ویژه نوزادان نارس و کم وزن، معمولاً در طی چند روز اول زندگی با آزمایش کلسیم یونیزه، از نظر هیپوکلسمی نوزادان کنترل می شوند. این هیپوکلسمی می تواند به دلیل عدم بلوغ غده پاراتیروئید رخ دهد و همیشه منجر به بروز علائم بالینی نمی شود. این شرایط به خودی خود برطرف می شود. گاهی نیز ممکن است نیاز به درمان با کلسیم مکمل وجود داشته باشد که از راه خوراکی یا داخل وریدی تجویز می شود.
اندازه گیری کلسیم خون و ادرار نمی تواند میزان کلسیم در استخوان ها را مشخص کند. آزمایشی مشابه اسکن با اشعه ایکس، به نام سنجش تراکم استخوان یا اسکن “Dexa”، برای این منظور استفاده می شود.

مصرف داروی ادرار آور تیازید، شایع ترین دلیل ایجاد افزایش سطح کلسیم بر اثر مصرف دارو است. مصرف لیتیوم یا تاموکسیفن نیز ممکن است سطح کلسیم را افزایش دهد.

خیر. اندازه گیری توتال کلسیم (کلسیم کل) معمولاً برای اهداف غربالگری کافی است. انجام این آزمایش آسان تر از آزمایش کلسیم یونیزه است.
آزمایش کلسیم یونیزه نیاز به انجام فرایندی تخصصی و تحویل سریع نمونه خون به آزمایشگاه برای تجزیه و تحلیل سریع دارد.
در بیشتر موارد، آزمایش کلسیم کل جایگزین خوبی برای کلسیم آزاد است زیرا فرم های آزاد و کمپلکس معمولاً به یک اندازه می باشند.
اندازه گیری مستقیم کلسیم یونیزه به ویژه در حین جراحی و همچنین در مراحل حاد بیماری بسیار مهم است.