لطفا صبر کنید ...
لطفا صبر کنید ...
اسامی دیگر: Fasting Blood Glucose (FBG), Blood Sugar, Fasting Blood Sugar (FBS), Fasting Plasma Glucose (FPG)
اسامی رسمی: Blood Glucose (Fasting), Blood Glucose (Random)
• برای غربالگری و تشخیص پیش دیابت و دیابت
• برای تشخیص افزایش قند خون (هایپرگلیسمی) یا کاهش قند خون (هیپوگلیسمی)
• برای کنترل سطح گلوکز خون در یک بازه ی زمانی مشخص و تعیین اینکه آیا درمان برای کنترل دیابت موثر بوده است یا خیر.
• طبق توصیه انجمن دیابت آمریکا، افراد در معرض خطر ابتلا به دیابت یا 45 سال به بالا باید تست FBS را انجام دهند.
• هنگام بروز علائم بالینی نشان دهنده ی کاهش یا افزایش گلوکز (قند) خون
• هنگام ابتلا به دیابت (بررسی قند خون حتی چند بار در روز)
• غربالگری و تشخیص: نمونه خون سیاهرگی از ورید بازویی؛ توجه داشته باشید که نمونه خون از نوک انگشت برای تشخیص دیابت مناسب نیست.
• پایش: یک قطره خون از انگشت با استفاده از دستگاه اندازه گیری گلوکز خانگی (گلوکومتر) آزمایش می شود. برخی از افراد دیابتی ممکن است از دستگاه مانیتورینگ مستمر گلوکز استفاده کنند، که از سیم حسگر کوچکی که در زیر پوست قرار داده شده است برای اندازه گیری گلوکز خون در فواصل مکرر بهره می برد.
• غربالگری و تشخیص: به طور کلی، توصیه می شود قبل از انجام آزمایش قند خون، حداقل 8 ساعت (معمولاً یک شب) ناشتا باشید (فقط نوشیدن آب مجاز است).
• برای افراد دیابتی: سطح گلوکز اغلب هم هنگام ناشتایی و هم بعد از صرف غذا بررسی می شود.
گلوکز (که معمولاً “قند خون” نامیده می شود) منبع اصلی انرژی سلول های بدن و تنها منبع انرژی مغز و سیستم عصبی است. سطح نسبتاً ثابت گلوکز در خون باید حفظ شود. آزمایشات گلوکز سطح گلوکز را در خون و/یا گلوکز در ادرار را ارزیابی می کنند.
برای ارزیابی سطح گلوکز ممکن است از چند پروتکل مختلف استفاده شود. این مقاله بر روی موارد زیر تمرکز دارد:
• Fasting blood glucose (که معمولاً قند خون ناشتا نامیده می شود) – این آزمایش سطح گلوکز را پس از حداقل 8 ساعت ناشتایی اندازه گیری می کند.
• گلوکز خون رندوم- گاهی اوقات قند خون (به طور تصادفی و بدون ناشتایی) اندازه گیری می شود.
انواع دیگر آزمایشات گلوکز عبارتند از:
• تست تحمل گلوکز (glucose tolerance ) : میزان گلوکز را پس از ناشتایی و بعد از نوشیدن مایعی که مقدار مشخصی گلوکز دارد، اندازه گیری می کند.
• از پروتکل خاصی برای کمک به تشخیص دیابت حاملگی استفاده می شود. این نوع دیابت اولین بار در دوران بارداری به وجود می آید.
• به طور معمول به عنوان بخشی از آزمایش ادرار، گلوکز نیز ارزیابی می شود.
در طول فرایند گوارش، کربوهیدرات ها به گلوکز (و سایر مواد مغذی) تبدیل می شوند. سپس در دستگاه گوارش جذب می شده، به داخل خون انتقال یافته و در سراسر بدن پخش می شوند. به طور معمول، گلوکز خون بعد از صرف غذا کمی افزایش می یابد و در پاسخ، هورمون انسولین توسط لوزالمعده در خون آزاد می شود. مقدار انسولین ترشح شده با اندازه و محتوای وعده غذایی مطابقت دارد. انسولین به انتقال گلوکز به سلول های بدن کمک می کند. وقتی گلوکز به درون سلول ها منتقل شده و تجزیه (متابولیزه می شود)، سطح گلوکز خون کاهش یافته و پانکراس با کاهش ترشح انسولین به این کاهش پاسخ می دهد.
اگر این سیستم بازخورد (feedback system ) گلوکز/ انسولین خون به درستی کار کند، مقدار گلوکز در خون نسبتاً ثابت باقی می ماند. اگر سیستم بازخورد مختل شود و سطح گلوکز در خون افزایش یابد، بدن سعی می کند با افزایش تولید انسولین تعادل را برقرار کند.
دیابت شایع ترین بیماری ناشی از عدم تعادل بین گلوکز و انسولین است.
• دیابت نوع 1 :زمانی که بدن قادر به تولید انسولین کافی برای کنترل سطح گلوکز خون نباشد این نوع دیابت بروز می کند. معمولاً در دیابت نوع 1، سلول های تولید کننده انسولین (سلول های بتا) توسط سیستم ایمنی بدن خود فرد تخریب می شوند.
• دیابت نوع 2: از ترکیبی از مقاومت به انسولین (بدن در برابر انسولین واکنش طبیعی نشان نمی دهد) و کاهش نسبی تولید انسولین ناشی می شود.
• برخی از زنان ممکن است به دیابت حاملگی مبتلا شوند، یعنی در دوران بارداری افزایش میزان گلوکز خون را تجربه کنند.
تغییرات شدید گلوکز خون، چه زیاد (هایپرگلیسمی) و چه کم (هیپوگلیسمی)، می تواند تهدید کننده زندگی باشد، باعث نارسایی اندام، آسیب مغزی، کما و در بعضی موارد مرگ شود. هایپرگلیسمی مزمن که می تواند با دیابت درمان نشده یا کنترل شده ضعیف ایجاد شود، باعث آسیب تدریجی به اندام های بدن مانند کلیه ها، چشم ها، قلب و رگ های خونی و اعصاب شود. هیپوگلیسمی مزمن می تواند منجر به آسیب مغزی و عصبی شود.
غربالگری و تشخیص
قند خون ناشتا (FBS) – این آزمایش ممکن است برای غربالگری و تشخیص پیش دیابت و دیابت در افراد دارای علائم بالینی استفاده شود. در بعضی موارد، ممکن است علائم اولیه دیابت وجود نداشته باشد، بنابراین ممکن است از FBS برای غربالگری افراد در معرض خطر دیابت استفاده شود. غربالگری می تواند در کمک به شناسایی آن و امکان درمان قبل از وخیم شدن وضعیت یا بروز عوارض، مفید باشد. اگر نتیجه غربالگری اولیه غیرطبیعی باشد، آزمایش باید تکرار شود. برای تأیید تشخیص دیابت، نتیجه تکرار نیز باید غیر طبیعی باشد. همچنین می توان از آزمایشات دیگری (به عنوان مثال، هموگلوبین A1c) استفاده کرد.
گلوکز خون رندوم – گاهی اوقات قند خون بدون ناشتایی اندازه گیری می شود. مثلاً به عنوان یکی از مولفه های پانل متابولیک جامع (CMP) یا پانل متابولیک پایه (BMP). از این آزمایش ممکن است برای غربالگری دیابت نیز استفاده شود. با این حال، اگر نتیجه آن غیرطبیعی باشد، به طور معمول آزمایش قند خون ناشتا یا آزمایش تحمل گلوکز (GTT) برای تایید تشخیص انجام می شود.
پایش
برخی از افراد مبتلا به دیابت باید مرتباً سطح گلوکز خون خود را کنترل کنند ( اغلب چندین بار در روز) تا مشخص شود که به انسولین یا چه داروهایی نیاز دارند. پایش گلوکز ممکن است با قرار دادن یک نوار تست گلوکز در یک ابزار کوچک به نام متر گلوکز انجام شود. یک قطره خون از خراش پوست روی نوار آزمایش قرار می گیرد و دستگاه اندازه گیری گلوکز به صورت دیجیتالی، میزان گلوکز خون را نشان می دهد. بعضی از افراد ممکن است از دستگاه مانیتورینگ گلوکز به صورت مستمر استفاده کنند.
غربالگری و تشخیص
انجمن دیابت آمریکا (ADA) غربالگری دیابت را از 45 سالگی به بالا توصیه می کند. چندین سازمان بهداشتی، از جمله ADA ، درصورت داشتن عوامل خطر (ریسک فاکتور)، بدون توجه به سن، غربالگری را واجب می دانند. برخی از این عوامل خطر عبارتند از:
• اضافه وزن، چاقی، بی تحرکی
• سابقه ی خانوادگی ابتلا به دیابت
• سابقه دیابت بارداری
• زنان مبتلا به سندرم تخمدان پلی کیستیک
• از نژاد یا قومی پرخطر هستند، مانند آفریقایی آمریکایی، لاتین، بومی آمریکایی، آمریکایی آسیایی، بومیان جزایر اقیانوس آرام
• فشار خون بالا (140 میلی متر / 90 میلی متر جیوه) یا مصرف دارو برای درمان فشار خون
• کاهش میزان کلسترول HDL (کم تر از 35 میلی گرم در دسی لیتر یا 0.90 میلی مول در لیتر) و/ یا افزایش سطح تری گلیسیرید
• ابتلا به دیابت
• سابقه بیماری قلبی عروقی (CVD)
کار گروه ویژه خدمات پیشگیری ایالات متحده (USPSTF) غربالگری گلوکز خون را به عنوان بخشی از ارزیابی خطر بروز بیماری های قلبی عروقی در افراد 70-40 ساله که دارای اضافه وزن یا چاقی هستند، توصیه می کند.
اگر نتیجه آزمایش غربالگری در حد نرمال باشد، ADA و USPSTF توصیه می کنند که هر 3 سال یکبار مجدداً میزان قند خون بررسی شود. افراد مبتلا به دیابت ممکن است با آزمایش سالانه کنترل شوند.
در صورت بروز علائم بالینی مرتبط با افزایش یا کاهش قند خون نیز ممکن است نیازمند بررسی قند خون باشید. بعضی از این علائم عبارتند از:
افزایش قند خون( هایپرگلیسمی):
• احساس عطش، معمولاً با تکرر ادرار
• خستگی
• تاری دید
• بهبود آرام زخم ها و عفونت ها
کاهش قند خون (هیپوگلیسمی):
• تعریق
• گرسنگی
• لرزش
• اضطراب
• گیجی
• تاری دید
پایش
در صورت ابتلا به دیابت، ممکن است به شما آموزش داده شود که میزان گلوکز خون خود را تا چندین بار در روز بررسی کنید. پزشک ممکن است سطح گلوکز خون را به طور متناوب همراه با آزمایش های دیگری مانند هموگلوبین A1c ارزیابی نماید.
غربالگری و تشخیص
سطح بالای گلوکز غالباً نشان دهنده دیابت است، اما بسیاری از بیماری ها نیز می توانند باعث افزایش قند خون شوند.
آزمایش قند خون غیر ناشتا در یک فرد با علائم و نشانه های دیابت و هایپرگلیسمی که برابر یا بیشتر از 200 میلی گرم در دسی لیتر باشد (1/11 میلی متر در لیتر) نشان دهنده دیابت است.
جدول زیر خلاصه ای نتایج آزمایش FBS (قند خون ناشتا) را ارائه می دهد:
برخی از بیماری ها و شرایط دیگری که می توانند منجر به افزایش سطح گلوکز خون شوند عبارتند از:
• آکرومگالی
• استرس حاد (به عنوان مثال حمله قلبی و سکته مغزی)
• بیماری مزمن کلیوی
• سندرم کوشینگ
• پرکاری تیروئید
• سرطان پانکراس
• پانکراتیت
سطح پایین گلوکز ممکن است نشان دهنده افت قند خون باشد، این علائم ابتدا در سیستم عصبی هویدا می شود (تعریق، تپش قلب، گرسنگی، لرزش و اضطراب)، سپس شروع به تأثیر بر مغز می کند (باعث سردرگمی می شود)، توهم، تاری دید و گاهی حتی کما و مرگ) نیز از عوارض افت قند خون است. در تشخیص هیپوگلیسمی از سه معیار معروف به سه گانه Whipple استفاده می شود.
افت قند خون (هیپوگلیسمی) ممکن است در موارد زیر مشاهده شود:
• نارسایی آدرنال
• نوشیدن بیش از حد الکل
• بیماری شدید کبدی
• کم کاری هیپوفیز (hypopituitarism)
• کم کاری تیروئید
• عفونت های شدید
• نارسایی شدید قلب
• نارسایی مزمن کلیوی
• مصرف بیش از حد انسولین
• تومورهایی که انسولین تولید می کنند (انسولینوم)
• گرسنگی
• استفاده عمدی از محصولات کاهنده گلوکز
پایش
در صورت ابتلا به دیابت، با بررسی میزان قند خون در ساعات مختلف روز، احتمالاً متوجه تغییرات میزان گلوکز در طی شبانه روز شده اید. این تغییرات ممکن است به دلایل زیر ایجاد شوند:
• مدت زمان ابتلا به دیابت
• سن و امید به زندگی شما
• سایر موارد زمینه ای از جمله بیماری قلبی
• عدم آگاهی از افت قند خون
خیر، این نوع نمونه های خون برای تشخیص دیابت مناسب نیستند و باید از نمونه خون گرفته شده از ورید برای آزمایش تشخیصی استفاده شود. با این وجود، در صورت تشخیص دیابت، ممکن است از نمونه های گرفته شده از نوک انگشت برای کنترل سطح گلوکز استفاده شود.
ممکن است در برخی شرایط، آزمایش قند خون ناشتا انجام دهید:
هنگام غربالگری و تشخیص دیابت، آزمایش خون پس از حداقل 8 ساعت ناشتایی ترجیح داده می شود. با این حال، گاهی اوقات ممکن است احتیاج به ناشتایی نباشد، مثلا هنگام انجام آزمایشات پانل جامع یا پایه متابولیسم (BMP، CMP). در این حالت، اگر نتیجه گلوکز بالاتر از حد طبیعی باشد، ممکن است آزمایشات اضافی مانند تکرار آزمایش گلوکز پس از ناشتایی لازم باشد.
در صورت ابتلا به دیابت نیز ممکن است لازم باشد سطح گلوکز خون خود را پس از صرف غذا بررسی نمایید.
جدول زیر خلاصه ای نتایج آزمایش FBS (قند خون ناشتا) را ارائه می دهد:
FBS (قند خون ناشتا)
| سطح گلوکز | نشانگر |
|---|---|
| از 70 تا 99 میلی گرم در دسی لیتر (3.9 تا 5.5 میلی مول در لیتر) | گلوکز ناشتا در محدوه ی طبیعی |
| از 100 تا 125 میلی گرم در دسی لیتر (5.6 تا 6.9 میلی مول در لیتر) | پیش دیابت (اختلال در سطح طبیعی گلوکز ناشتا) |
| 126 میلی گرم در دسی لیتر (7.0 میلی مول در لیتر) و بالاتر در بیش از یک مورد آزمایش | دیابت |
تهیه و تنظیم توسط تیم تحقیق و توسعه (R&D) آزمایشگاه ژنتیک و تشخیص پزشکی آبتین
مجید گلشن فرد، الهه براتی پورفرد
آزمایشگاه ژنتیک و تشخیص پزشکی آبتین با رویکرد تخصصی در زمینه بیماری های نازایی، ناباروری و سرطان، در راستای احترام به مراجعه کنندگان در خصوص انجام آزمایشات تخصصی تاسیس شده است.
ما در این مجموعه با بهره گیری از کادر مجرب و استفاده از تجهیزات آزمایشگاهی به روز، طبق آخرین استاندارد های آزمایشگاهی مورد تایید اروپا و آمریکا و با استفاده از کیت های تخصصی انجام آزمایشات که تماماً مربوط به شرکت های تولید کننده خارجی می باشد، آزمایشات مراجعه کنندگان محترم را انجام می دهیم.
