از آزمایش خون کراتینین برای ارزیابی عملکرد کلیه ها استفاده می شود. این آزمایش اغلب به همراه یک آزمایش BUN (نیتروژن اوره خون) به عنوان بخشی از پانل جامع/ اصلی متابولیک بدن (BMP/CMP) انجام می شود.
BMP یا CMP ممکن است برای غربالگری افراد در طی معاینات روتین معمول یا کمک به ارزیابی افرادی که به دنبال مراقبت های پزشکی در اورژانس هستند و/ یا در بیمارستان بستری شده اند، کمک کند. بعضی اوقات، آزمایش کراتینین ممکن است به عنوان بخشی از یک پانل کلیوی برای ارزیابی عملکرد کلیه مورد استفاده قرار بگیرد.
اگر نتیجه ی آزمایشات کراتینین (creatinine ) و BUN غیر طبیعی گزارش شود یا ابتلای فرد به بیماری های تاثیر گذار بر عملکرد کلیه ها (مانند دیابت یا فشار خون بالا)، محرز شده باشد، آزمایشات کراتینین و BUN ممکن است برای پایش عملکرد کلیه ها و اثربخشی درمان انجام شوند.
آزمایشات کراتینین خون و BUN همچنین ممکن است به منظور ارزیابی عملکرد کلیه ها قبل از انجام برخی امور پزشکی مانند سی تی اسکن (توموگرافی کامپیوتری) انجام شوند. زیرا برخی از روش ها نیازمند مصرف داروهایی هستند که اگر به سرعت در جریان خون از بین نروند، می توانند به کلیه ها آسیب برسانند.
از نتایج آزمایش کراتینین ممکن است برای تخمین میزان فیلتراسیون خون در هر دقیقه توسط کلیه ها استفاده شود که به آن میزان فیلتراسیون گلومرولی (eGFR) گفته می شود. اندازه گیری مستقیم GFR دشوار است. GFR برای غربالگری و تشخیص آسیب های زودرس کلیه، کمک به تشخیص بیماری مزمن کلیوی (CKD) و پایش وضعیت کلیه استفاده می شود.
• میزان کراتینین خون به همراه در نظر گرفتن سن، نژاد و جنسیت در محاسبه eGFR استفاده می شود. برنامه ملی آموزش بیماری کلیه، انجمن نفرولوژی آمریکا و بنیاد ملی کلیه توصیه می کنند که با هر بار آزمایش خون کراتینین، eGFR نیز محاسبه شود.
• یکی دیگر از روش های غیر معمول برای به دست آوردن GFR محاسبه خلوص کراتینین است. روش های مختلفی برای این اندازه گیری وجود دارد. همه آن ها شامل اندازه گیری مقدار کراتینین در یک نمونه خون درست قبل یا بعد از جمع آوری ادرار 24 هستند.
کراتینین ادرار همچنین ممکن است با آزمایشات دیگر ادرار به عنوان یک correction factor مورد استفاده قرار گیرد. غلظت (یا رقیق شدن) ادرار در طول روز متغیر است. از آنجا که کراتینین با سرعت نسبتاً ثابت تولید و دفع می شود، می توان مقدار کراتینین ادرار را با مولفه های دیگری مقایسه کرد. مثال ها عبارتند از:
• نسبت آلبومین ادرار به کراتینین (ACR): این روش با دقت بیشتری میزان آلبومینی که از کلیه ها به داخل ادرار وارد می شود را محاسبه می کند. این نسبت برای غربالگری مبتلایان بیماری های مزمن مانند دیابت و فشار خون بالا که در معرض خطر ابتلا به بیماری های کلیوی قرار دارند، استفاده می شود.
• نسبت پروتئین ادرار به کراتینین (UP / CR): این روش ممکن است برای پایش فرد مبتلا به بیماری کلیوی شناخته شده و/یا نظارت متناوب بر دارویی که می تواند بر کلیه تاثیر گذار باشد، استفاده شود.

کراتینین ممکن است یکی از مولفه های چکاپ معمول پزشکی باشد. گاهی اوقات نیز ممکن است در صورت شک پزشک به اختلال عملکردی یا بیماری کلیوی درخواست داده شود. برخی از علائم اختلال عملکرد کلیه عبارتند از:
• خستگی، عدم تمرکز، کم اشتهایی یا اختلالات خواب
• ورم بدن، به خصوص در اطراف چشم یا صورت، مچ دست، شکم، ران یا مچ پا
• ادرار که کف آلود، خون آلود یا قهوه ای رنگ
• کاهش قابل توجه حجم ادرار
• احساس سوزش یا ترشحات غیر طبیعی در هنگام ادرار یا تکرر ادرار، به خصوص در شب
• درد کمر (پهلو) و زیر دنده ها
• فشار خون بالا (hypertension)
با بررسی متناوب آزمایش خون کراتینین همراه با آزمایش BUN و آلبومین ادرار می توان اختلالات یا بیماری های تاثیر گذار بر کلیه را پایش نمود.

BUN و کراتینین ممکن است قبل از انجام CT اسکن، قبل و در طول درمان های دارویی خاص، و قبل و بعد از دیالیز برای پایش اثربخشی درمان ها از سوی پزشک معالج درخواست شوند.

نتایج آزمایشات BUN همراه با نتایج کراتینین و سایر آزمایشات همزمان مانند پانل کلیوی، تفسیر می شوند. هر آزمایشگاه یک رنج نرمال برای BUN و کراتنینین دارد. سطح طبیعی BUN و کراتینین نشانگر عملکرد مناسب کلیه ها است. اما افزایش سطح BUN و کراتینین ممکن است حاکی از اختلالات کلیوی باشند. پزشک معالج با در نظر گرفتن فاکتورهای دیگری مانند سابقه ی پزشکی و معاینه فیزیکی به نتیجه گیری نهایی و تشخیص بیماری دست می یابد.

برخی از شرایطی که می توانند موجب افزایش غلظت کراتینین شوند، در ذیل فهرست شده است:
• آسیب یا تورم گلومرولونفریت (رگ های خونی در کلیه ها) که ناشی از عفونت یا بیماری های خود ایمنی هستند
• عفونت های باکتریایی کلیه ها (پیلونفریت-pyelonephritis)
• مرگ سلول ها در توبول های کلیوی (نکروز حاد توبولی) ناشی از سموم یا داروها
• انسداد جریان ادرار در مجاری ادراری مانند وجود بیماری پروستات یا سنگ کلیه
• کاهش جریان خون به کلیه ها به دلیل شوک، دهیدراتاسیون (کم آبی بدن)، نارسایی احتقانی قلب، آترواسکلروز یا عوارض دیابت
با این که غلظت کم کراتینین معمولاً اتفاق نمی افتد اما حائز اهمیت هم نیست. کاهش کراتینین ممکن است در اختلالاتی که واسطه ی کاهش حجم عضلات اتفاق می افتند، دیده شوند. میزان کراتینین در نمونه ی ادرار 24 ساعته و خون تحت عنوان creatinine clearance test ارزیابی می شوند.
سطح کراتینین ادرار، محدوده مرجع استاندارد ندارد. این نتایج معمولاً با سایر مولفه های اندازه گیری شده در ادرار مقایسه شده و نسبت آن ها محاسبه می شود. به عنوان مثال، نتایج آلبومین ادرار با کراتینین ادرار مقایسه و نسبت آلبومین به کراتینین ادرار (ACR) محاسبه می شود تا میزان آلبومین موجود ادرار دقیق تر بیان شود. افزایش غلظت آلبومین در ادرار ممکن است نشان دهنده ی آسیب کلیوی باشد، اما از آنجا که مقدار آلبومین در ادرار می تواند نوسانات زیادی داشته باشد، ACR در طی 3 تا 6 ماه باید دو بار تکرار شود تا نتیجه ی بدست آمده، تأیید شود.

تفسیر نتیجه آزمایش بر عهده ی پزشک معالج است. زیرا ایشان با بررسی هم زمان سابقه ی پزشکی، معاینه فیزیکی و نتایج آزمایشات تفسیر نهایی را اعلام می دارند.

با این حال، نتیجه ای خارج از محدوده ممکن است نشانگر اختلالی باشد. پزشک شما نتایج آزمایش را در چارچوب سایر عوامل مرتبط ارزیابی می کند تا میزان آسیب یا اختلال احتمالی را تخمین بزند.

به طور کلی، ورزش روزانه و نیمه حرفه ای تاثیری در میزان کراتینین شما نخواهد داشت. همچنان که به ورزش و ساخت توده عضلانی ادامه می دهید، ممکن است سطح کراتینین کمی افزایش یابد اما این افزایش از حد طبیعی فراتر نخواهد رفت.

برخی از مطالعات نشان داده اند که مصرف گوشت، قبل از آزمایش می تواند به طور موقت سطح کراتینین را افزایش دهد. میزان کراتینین ممکن است در افرادی که رژیم غذایی سرشار از پروتئین دارند، 10 تا 30 درصد بیشتر باشد.

کراتینین بازتاب فرآیندی است که در بدن و واسطه ی عملکرد کلیه در جریان است و به طور کلی با تغییرات سبک زندگی تغییر چندانی نمی کند. اگر میزان کراتینین در بدن شما به دلیل شرایط موقتی مانند عفونت کلیه افزایش یافته، سطح آن پس از برطرف شدن عفونت باید به حالت عادی برگردد. اگر افزایش کراتینین به دلیل یک بیماری مزمن زمینه ای مانند دیابت باشد، پس از تحت کنترل قرار گرفتن شرایط، سطح آن نیز تثبیت خواهد شد.

کراتین در کبد ساخته شده و سپس به عضلات منتقل می شود. در واقع عضلات از کراتین به عنوان منبع انرژی استفاده می کنند. در عضلات مقداری از کراتین به طور خودبخود به کراتینین تبدیل می شود. میزان کراتین و کراتینین به توده عضلانی بستگی دارد، بنابراین سطح آن ها در مردان بیشتر از زنان است. در حال حاضر کراتین به عنوان مکمل رژیم غذایی قابل مصرف است. در صورتی که از این ماده استفاده می کنید، احتمالاً سطح کراتینین بدن شما بالاتر خواهد بود. تمام دارو ها و مکمل های مصرفی خود را حتما با پزشک معالج و آزمایشگاه در میان بگذارید.

سطح کراتینین هم به توده عضلانی و هم به عملکرد کلیه مربوط می شود. با افزایش سن، توده عضلانی کاهش می یابد و کلیه ها عملکرد کم تری دارند. درکل با افزایش سن میزان کراتینین خون تغییر چندانی نمی کند.

گاهی اوقات، پزشک با بررسی نسبت بین BUN و کراتینین خون علل افزایش بیش از غلظت آن ها را ریشه یابی می کند. نسبت BUN به کراتینین معمولاً بین 20: 1 -10: 1 است. افزایش نسبت ممکن است به دلیل شرایطی که باعث کاهش جریان خون به کلیه ها می شوند مانند نارسایی احتقانی قلب یا کم آبی بدن ایجاد شود. همچنین ممکن است همراه با افزایش دفع پروتئین، خون ریزی دستگاه گوارش یا افزایش پروتئین در رژیم غذایی مشاهده شود. این نسبت ممکن است با بیماری های کبدی (به دلیل کاهش تولید اوره) و سوء تغذیه کاهش یابد.

هنگامی که افراد تست اعتیاد به مواد مخدر را انجام می دهند، ممکن است سعی کنند با رقیق کردن ادرار خود با آب (مستقیم یا با نوشیدن آب زیاد) یا با اضافه کردن مواد دیگری به ادرار، در نتیجه ی آزمایش اخلال ایجاد کنند. از آنجا که کراتینین با سرعت ثابت در ادرار تولید و آزاد می شود، غلظت آن باید در حد طبیعی باشد. آزمایش را می توان به همراه مولفه های دیگری مانند pH و وزن مخصوص و/ یا تست های مربوط به بارداری نیز بررسی کرد تا به ارزیابی اعتبار یک نمونه ادرار کمک کند. اگر کراتینین در ادرار پایین تر از حد معمول باشد، احتمالاً نمونه دست کاری شده است و یا این که فرد قبل از نمونه گیری، آب زیادی نوشیده است. در هر دو مورد، نمونه ادرار برای آزمایش مناسب نخواهد بود و نیاز به تکرار مجدد دارد.

سطح خون کراتینین در آسیب دیدگی عضلات می تواند به طور موقت افزایش یابد و به طور کلی در دوران بارداری غلظت آن اندکی پایین است.

برخی از داروها ممکن است باعث افزایش سطح کراتینین شوند. در مورد تمام داروهای مصرفی، پزشک معالج تان را مطلع نمایید.