لطفا صبر کنید ...
لطفا صبر کنید ...
به عنوان بخشی از آزمایشات درمان ناباروری، هنگامی که همسر شما نتوانسته باردار شود یا برای تعیین موفقیت آمیز بودن عمل وازکتومی
هنگامی که ممکن است مشکلی در باردار شدن ایجاد شده باشد یا حدود سه ماه پس از انجام عمل وازکتومی
نمونه مایع منی باید در ظرفی استریل با دهانه ی بزرگ، جمع آوری شود. نمونه گیری بهتر است در محل آزمایشگاه انجام شود. برای آزمایشات ناباروری، نمونه باید حداکثر یک ساعت پس از جمع پاوری، تجزیه و تحلیل شود. ممکن است در دو روز متوالی، نیاز به جمع آوری دو نمونه جداگانه باشد.
5-2 روز قبل از جمع آوری نمونه از داشتن رابطه ی جنسی یا استمناء خودداری کنید. دستورالعمل های داده شده توسط آزمایشگاه را به دقت انجام دهید.
تجزیه و تحلیل کامل مایع منی، مقدار و کیفیت مایع منی منتشر شده در هنگام انزال را اندازه گیری می کند. این آزمایش، هم میزان(کمیت ) اسپرم و هم حرکت آن ها ( به صورت میکروسکوپی) را می سنجد. چند ماه بعد از انجام وازکتومی، برای بررسی وجود اسپرم در مایع منی، باید اسپرموگرام انجام داد.
مایع منی، مایعی سفید رنگ، چسبناک، حاوی اسپرم و محصول فعالیت چندین غده است. مایع منی هنگام انزال نسبتا غلیظ است اما 30-10 دقیقه بعد، از غلظتش کاسته می شود. اسپرم ها که سلول های تولیدمثلی هستند، در مایع منی یافت می شوند. آن ها دارای سر، تنه و دم هستند و یک کپی از از هر کروموزوم ( تمام ژن های مردانه ) دارند. اسپرم ها متحرک هستند و این خاصیت آن ها را قادر می سازد تا بتوانند با یکی از تخمک های ماده ادغام شوند و در نتیجه لقاح صورت پذیرد. هر نمونه ی مایع منی حاوی 5/1 تا 5/5 میلی لیتر (حدودا یک قاشق چای خوری) مایعی است که حداقل 20 میلیون اسپرم در هر میلی لیتر آن و مقادیر مختلف فروکتوز (قند)، بافر، مواد منعقدکننده، روان کننده و آنزیم است.
یک آزمایش مایع منی موارد زیر را اندازه گیری می کند:
حجم مایع منی
ویسکوزیته ( قوام مایع منی)
تعداد کل اسپرم ها
غلظت اسپرم (تراکم اسپرم) در حجم مایع منی
تحرک اسپرم
تعداد یا درصد اسپرم های نرمال و غیر طبیعی از نظر اندازه و شکل (مورفولوژی)
سرعت انعقاد
فروکتوز – قند موجود در مایع منی است و منبع انرژی اسپرم محسوب می شود.
pH -اندازه گیری میزان اسیدیته
تعداد اسپرم نابالغ
تعداد گلبولهای سفید خون (سلولهای حاوی عفونت)
اگر تعداد اسپرم ها کم باشد یا تحرک غیر طبیعی داشته باشند، همچنین اگر مرفولوژی( ویژگی های ظاهری) غیر طبیعی در آن ها دیده شود، ممکن است نیاز به آزمایشات بیشتری باشد. این آزمایشات اضافی به شناسایی ناهنجاری های موجود در مایع منی مانند وجود آنتی بادی در اسپرم، سطح غیر طبیعی هورمون ها ( تستوسترون، FSH، LH، پرولاکتین)، تعداد بیش از حد گلبول های سفید، آزمایشات ژنتیکی برای بررسی ناهنجاری های کروموزومی مانند سندرم کلاین فلتر، فیبروز کیستیک و… می پردازند.
در برخی موارد، ممکن است تصویربرداری هایی مثل سونوگرافی، اسکن CAT یا MRI لازم باشد. گاهی نیز بیوپسی بیضه مورد نیاز است.
نحوه جمع آوری نمونه برای انجام آزمایش اسپرموگرام به چه صورت است؟
بررسی اسپرم پس از وازکتومی: نمونه ی مایع منی در یک ظرف آزمایشگاهی تمیز و با دهانه ی پهن جمع آوری می شود.
ارزيابي ناباروري: نمونه ی جمع آوری شده باید تا حداکثر 60 دقيقه پس از انزال مورد آزمايش قرار گيرد.
اسپرم ها به تغییرات دمایی بسیار حساسند. اگر نمونه گیری در خانه انجام شود، باید آن را تا تحویل دادن به آزمایشگاه در شرایطی نگهداری کرد که به دمای بدن (37 درجه سانتی گراد) نزدیک باشد. نمونه ی مایع منی نباید برای مدت طولانی در دمای اتاق بماند یا در یخچال نگهداری شود.
تحرک اسپرم ها پس از انزال کاهش می یابد. بنابراین، برای دستیابی به نتایج دقیق، زمان نمونه گیری و دمای نگهداری آن بسیار حائز اهمیت است. اگر نمونه ی جمع آوری شده از کیفیت بالایی برخوردار نباشد، ممکن آزمایش نیاز به تکرار داشته باشد.
آیا برای اطمینان از کیفیت نمونه ی جمع آوری شده، باید از دستورالعمل خاصی پیروی کرد؟
برای آزمایشات ناباروری: 5-2 روز قبل از جمع آوری نمونه، از داشتن رابطه ی جنسی یا استمناء خودداری کنید. در صورتی که این زمان طولانی تر باشد، حجم مایع منی بیشتر شده ولی تحرک اسپرم ها کم می شوند. همچنین ممکن است از شما درخواست شود تا چند روز قبل از نمونه گیری از مصرف الکل بپرهیزید. هرگونه دستورالعمل ارائه شده را به دقت دنبال کنید.
بعد از وازکتومی: ممکن است به مردان توصیه شود هر 4-3 روز یکبار انزال منظم داشته باشند تا اسپرم ها سریع تر از دستگاه تولید مثل خارج شوند.
از تجزیه و تحلیل مایع منی برای مشخص شدن علل ناباروری مردان استفاده می شود. این آزمایش شامل بررسی مواردی است که کیفیت و کمیت اسپرم و همچنین مایع منی را می سنجند. این آزمایش ممکن است همراه با سایر تست های ناباروری برای تعیین علت ناتوانی زوجین در بارداری و به کمک به تصمیم گیری بهتر در مورد درمان ناباروری استفاده شود.
همچنین پس از وازکتومی برای بررسی وجود اسپرم در مایع منی و میزان موفقیت آمیز بودن این عمل جراحی، اسپرموگرام انجام می شود. این عمل جراحی در صورت موفقیت آمیز بودن، یک روش کنترل دائم بارداری (%9/99) است.
در صورت مشکل باروری زوجین. ناباروری معمولا وقتی تشخیص داده می شود که زوجی پس از گذشت 12 ماه تلاش برای بارداری، موفق نشده باشند.
تجزیه وتحلیل مایع منی برای تعیین مشکلات باروری، باید حداقل بر روی دو نمونه ی جمع آوری شده در فاصله ی 3-2 هفته انجام شود. غلظت و تعداد اسپرم موجود در مایع منی روز به روز متفاوت است و برخی شرایط می توانند به صورت موقت بر تحرک و تعداد آن ها تاثیرگذار باشند.
اگر اسپرموگرام، یافته های غیر طبیعی را نشان دهد، پزشک معالج در فواصل معینی درخواست تکرار این آزمایش را می دهد.
معمولاً 3 ماه پس از انجام عمل وازکتومی، اسپرموگرام درخواست داده می شود. تا زمانی که هیچ اسپرمی در مایع منی وجود نداشته باشد، این آزمایش در فواصل معین تکرار می شود.
بررسی اسپرم پس از وازکتومی: هنگامی که اسپرمی در مایع منی وجود نداشته باشد یا به میزان اندک و بی تحرک در مایع منی دیده شود، زوجین می توانند استفاده از دیگر روش های جلوگیری از بارداری را متوقف کنند. اما اگر بعد از وازکتومی، اسپرم هنوز در مایع منی دیده شود ، برای جلوگیری از بارداری ، باید اقدامات احتیاطی را انجام داد. اسپرموگرام ممکن است تا زمانیکه دیگر اسپرمی در مایع منی وجود نداشته باشد، تکرار شود.
آزمایشات بررسی نازایی: در بررسی باروری، تمام جنبه های اسپرموگرام در نظر گرفته می شود. نمونه مایع منی مردان ممکن است در نمونه گیری متفاوت باشد. نتیجه ی غیر طبیعی این آزمایش دلیل قطعی ناباروری نیست و برای تشخیص نیاز به آزمایشات بیشتری است.
• حجم نرمال نمونه ی مایع منی بین 5-5/1 میلی لیتر (حدود یک قاشق چای خوری) در هر نوبت انزال است. هر چقدر حجم این مایع کمتر باشد، تعداد اسپرم موجود در آن نیز کم می شود و بنابراین از شانس لقاح موفقیت آمیز و بارداری کاسته می شود. همین طور، حجم بیش از حد مایع منی ممکن است باعث رقیق شدن و کاهش تعداد اسپرم شود.
• ویسکوزیته ( چسبندگی): مایع منی پس از انزال باید غلیظ باشد و بعد از گذشت 20-15 دقیقه رقیق شود. در غیر این صورت، از حرکت اسپرم جلوگیری می شود.
• غلظت اسپرم (تعداد یا تراکم اسپرم): در هر میلی لیتر از مایع منی، میلیون ها اسپرم وجود دارد. تعداد طبیعی اسپرم 20 میلیون در هر میلی لیتر است. در هر انزال حدودا 80 میلیون اسپرم وجود دارد. اگر از این تعداد کاسته شود، ممکن است لقاح صورت نگیرد.
• تحرک: درصد حرکت اسپرم در یک نمونه، براساس سرعت و جهت حرکت آن درجه بندی می شود. حداقل %50 اسپرم ها یک ساعت پس از انزال باید متحرک باشند و با سرعت مناسب در خطی مستقیم حرکت کنند. این نرخ از صفر تا چهار در نظر می گیرند. امتیاز 4-3 نشان دهنده ی حرکت خوب اسپرم است. اگر کمتر از نصف اسپرم ها متحرک باشند، از لکه ای برای مشخص کردن درصد اسپرم مرده استفاده می شود.. این آزمایش تست زنده ماندن اسپرم نامیده می شود.
• ریخت شناسی: خصوصیات ظاهری، اندازه، شکل و ساختار سلول های اسپرم مورد بررسی قرار می گیرد. بیش از 50 % سلول های مورد بررسی باید از نظر اندازه، شکل و طول طبیعی باشند. هر چقدر تعداد اسپرم های غیر طبیعی بیشتر باشد، احتمال ناباروری بیشتر می شود. اشکال غیر طبیعی ممکن است شامل سرهای معیوب ، بدنه، دم و اشکال نابالغ باشد. برای دیدن تصاویری از اسپرم طبیعی، به صفحه ی دانشنامه پزشکی MedlinePlus در مورد اسپرم مراجعه کنید.
• pH مایع منی باید بیم 8/7-2/7 باشد. 0/8= pH یا بالاتر ممکن است نشان دهنده ی عفونت باشد، در حالیکه pH کمتر از 0/7 نشان دهنده ی آلودگی نمونه مایع مایع منی با ادرار یا انسداد مجاری خروجی مایع منی است.
• غلظت قند (فروکتوز) باید بیش از 150 میلی گرم در هر دسی لیتر مایع منی باشد.
• در هر میلی لیتر از مایع منی باید کمتر از یک میلیون گلبول سفید (WBC)، وجود داشته باشد.
• آگلوتیناسیون ( به هم چسبیدن) اسپرم: این اتفاق زمانی رخ می دهد که اسپرم ها به طور مداوم و به صورت (سر به سر، دم به دم و حالات دیگر) به هم چسبند. آگلوتیناسیون ممکن است به دلیل وجود آنتی بادی های ضد اسپرم باشد. جمع شدن اسپرم به صورت غیر اختصاصی ممکن است به دلیل عفونت باکتریایی یا آلودگی بافت باشد.
در حالیکه نتایج غیر طبیعی شانس بارداری کاهش می دهند، احتمال باروری در زوج هایی که نتایج ضعیفی در تست های ناباروری کسب کرده اند، وجود دارد. حتی ممکن است در صورت عدم وجود هیچ گونه مشکلی در این تست ها، بعد از چند بار تلاش بارداری اتفاق نیفتد.
عوامل مختلفی می توانند بر روی تعداد اسپرم یا سایر مقادیر اندازه گیری شده در آنالیز مایع منی تاثیرگذار باشند. از جمله؛ مصرف الکل، تنباکو، کافئین،بسیاری از دارو ها (مانند سایمتیدین) و حتی برخی داروهای گیاهی مثل St. John’s Wort
حدود یک سوم موارد به دلیل مشکلات باروری مردان، یک سوم مربوط به مشکلات زنان و مابقی موارد به دلیل ترکیبی از مشکلات ناباروری زوجین است و گاهی دلیل مشخصی برای ناباروری وجود ندارد.
تهیه و تنظیم توسط تیم تحقیق و توسعه (R&D) آزمایشگاه ژنتیک و تشخیص پزشکی آبتین
مجید گلشن فرد، الهه براتی پورفرد
آزمایشگاه ژنتیک و تشخیص پزشکی آبتین با رویکرد تخصصی در زمینه بیماری های نازایی، ناباروری و سرطان، در راستای احترام به مراجعه کنندگان در خصوص انجام آزمایشات تخصصی تاسیس شده است.
ما در این مجموعه با بهره گیری از کادر مجرب و استفاده از تجهیزات آزمایشگاهی به روز، طبق آخرین استاندارد های آزمایشگاهی مورد تایید اروپا و آمریکا و با استفاده از کیت های تخصصی انجام آزمایشات که تماماً مربوط به شرکت های تولید کننده خارجی می باشد، آزمایشات مراجعه کنندگان محترم را انجام می دهیم.