تست فریتین برای ارزیابی ذخایر آهن بدن استفاده می شود. این آزمایش اغلب همراه با سطح آهن و ظرفیت اتصال آهن کامل (TIBC، محاسبه شده بر اساس سطح ترانسفرین خون) برای تشخیص و ارزیابی شدت کمبود یا مقادیر بیش از حد آهن بدن نیز انجام می شود.

هنگامی که آزمایش شمارش کامل سلول های خون (CBC) نشان دهنده ی کاهش هموگلوبین و هماتوکریت است و گلبول های قرمز خون کوچک تر و کمرنگ تر از حد طبیعی (میکروسیتیک و هیپوکرومیک) هستند، آزمایش فریتین همراه با سایر آزمایشات آهن، حتی در صورت عدم بروز هیچ گونه علائم بالینی، در خواست داده می شوند.

بعضی علائم کم خونی فقر آهن عبارتند از:

• خستگی مزمن
• ضعف
• سرگیجه
• سردرد
• رنگ پریدگی

در صورت مشکوک بودن به افزایش بیش از حد آهن بدن، ممکن است سطح فریتین بررسی شود. علائم و نشانه های iron overload در افراد مختلف متفاوت است و با گذشت زمان بدتر شده و منجر به تجمع آهن در خون و بافت ها خواهد شد. بعضی علائم اضافه بار آهن عبارتند از:

• درد مفصل
• خستگی، ضعف
• کاهش وزن
• کمبود انرژی
• درد شکم
• از دست دادن میل جنسی
• آسیب به اعضای بدن، مانند قلب و کبد

برای تأیید وجود اضافه بار آهن، پزشک معالج ممکن است سایر آزمایشات آهن (آهن، TIBC) و آزمایش ژنتیکی هموکروماتوز ارثی را درخواست دهد.

سطح فریتین اغلب همراه با سایر آزمایشات آهن ارزیابی می شود. خلاصه ای از نتایج آزمایش های آهن در جدول زیر نشان داده شده است.

جدول نتایج آزمایش های آهن

کمبود آهن
مرحله اولیه کمبود آهن، تخلیه کند ذخایر آهن است. این بدان معناست که هنوز آهن کافی برای ساخت سلول های قرمز وجود دارد اما ذخایر آن بدون جایگزینی کافی در حال مصرف هستند. سطح آهن سرم ممکن است در این مرحله طبیعی باشد، اما سطح فریتین پایین خواهد بود.
با ادامه کمبود آهن، تمام آهن ذخیره شده مورد استفاده قرار می گیرد و بدن سعی می کند با تولید ترانسفرین بیشتر جبران کند و انتقال آهن افزایش یابد. سطح آهن سرم همچنان کاهش می یابد و ترانسفرین، TIBC و UIBC افزایش می یابد. با پیشرفت این مرحله، گلبول های قرمز کم تر و کوچک تری تولید می شوند که ادامه ی این روند در نهایت منجر به کم خونی فقر آهن خواهد شد. ترانسفرین اشباع (Transferrin saturation) با کمبود آهن کاهش می یابد.

اضافه بار آهن (Iron overload)
در صورت طبیعی بودن میزانTIBC ، UIBC و فریتین وافزایش سطح آهن و ترانسفرین اشباع همچنین سابقه ی بالینی مطابق با مصرف بیش از حد آهن، ممکن است مسمومیت با آهن رخ داده باشد. مسمومیت با آهن زمانی اتفاق می افتد که مقدار زیادی آهن به طور هم زمان یا در مدت زمان کوتاه مصرف شود. مسمومیت آهن در کودکان تقریباً همیشه حاد است و در کودکانی رخ می دهد که مکمل های آهن والدین خود را می خورند. در برخی موارد، مسمومیت حاد آهن می تواند کشنده باشد. در بیماران با اضافه بار مزمن آهن، سطح فریتین افزایش می یابد.
فردی که جهشی در ژن HFE دارد، مبتلا به هموکروماتوز ارثی است. در حالی که بسیاری از افراد مبتلا به هموکروماتوز در تمام زندگی هیچ علامت بالینی بروز نمی دهد، در بعضی از آن ها علائمی مانند درد مفصل، درد شکم و ضعف در 30 یا 40 سالگی شروع می شود. مردان بیشتر از زنان به این بیماری مبتلا می شوند زیرا زنان در طی سال های باروری خود از طریق قاعدگی خون از دست می دهند.
همچنین اضافه بار آهن ممکن است در افرادی که هموسیدروز دارند و مکرراً خود دریافت کرده اند، رخ دهد. این شرایط ممکن است با کم خونی سلول داسی شکل، تالاسمی ماژور یا سایر اشکال کم خونی وابسته به تزریق رخ دهد. آهن موجود در هر واحد انتقال خون در بدن باقی مانده و در نهایت باعث تجمع زیاد آن در بافت ها می شود. برخی از افراد معتاد به الکل و مبتلا به بیماری مزمن کبدی نیز دچار اضافه بار آهن می شوند.

به طور معمول، فریتین بیشتر در داخل سلول ها وجود دارد و فقط مقدار کمی از آن در خون است. بیماران مبتلا به اضافه بار آهن سطح فریتین بالایی دارند. با این حال، حتی اگر مقدار کل آهن در بدن طبیعی باشد، سطح فریتین می تواند تحت شرایط خاصی افزایش یابد (به عنوان مثال در مرحله ی حاد بیماری).

توسعه کم خونی فقر آهن یک روند تدریجی است. اگر بدن شما آهن کافی را دریافت نکند، ابتدا از آهن ذخیره شده در بافت ها (به عنوان مثال فریتین) استفاده می کند و سطح فریتین در خون کاهش می یابد. در صورت عدم اصلاح، آهن ذخیره شده شروع به از دست رفتن می کند زیرا از آن در تولید گلبول های قرمز استفاده می شود. در مراحل اولیه کمبود آهن، سطح آهن در خون می تواند طبیعی باشد زیرا بدن هنوز ذخیره ی آهن دارد و بنابراین سطح فریتین شروع به کاهش می کند.