لطفا صبر کنید ...
لطفا صبر کنید ...
اسامی دیگر: CBC, Hemogram, CBC with Differential (CBC with diff)
• بررسی وضعیت سلامت عمومی بدن
• غربالگری، تشخیص یا پایش انواع گوناگون بیماری ها و شرایطی که بر سلول های خونی تأثیر گذارند، مانند کم خونی، عفونت، التهاب، اختلالات خون ریزی یا سرطان
• به عنوان تست روتین پزشکی
• هنگام بروز علائم بیماری های مربوط به سلول های خونی
• برای پایش درمان یا وضعیت بیماری
• نظارت بر درمان هایی که سلول های خونی را تحت تاثیر قرار می دهند.
• نمونه خون سیاهرگی از ورید بازویی یا نوک انگشت در بزرگسالان
• نمونه خون سیاهرگی از پاشنه پا در نوزادان
خیر. احتیاج به ناشتایی ندارد.
شمارش کامل سلول های خون (CBC) شامل گروهی از آزمایشات است که سلول های گردش خون از جمله گلبول های قرمز (RBC)، گلبول های سفید (WBC) و پلاکت ها (PLT) را ارزیابی می کند. این ازمایش می تواند وضعیت کلی سلامتی را بررسی کرده و انواع بیماری ها و شرایطی مانند عفونت، کم خونی (anemia) و لوسمی (leukemia) را تشخیص دهد.
سلولهای خونی در درجه اول در مغز استخوان تولید و بالغ می شوند و در شرایط عادی، در صورت نیاز وارد جریان خون خواهند شد. سه نوع سلول که در ازمایش CBC ارزیابی می شوند:
گلبول های قرمز (RBC)
گلبول های قرمز، که به آن ها اریتروسیت (erythrocyte) نیز گفته می شود، در مغز استخوان تولید و پس از بلوغ، وارد جریان خون می شوند. این سلول ها حاوی هموگلوبین (پروتئینی که اکسیژن را به سراسر بدن منتقل می کند) هستند. طول عمر معمولی یک گلبول قرمز، 120 روز است. بنابراین، مغز استخوان باید بطور مداوم RBC های جدید تولید کند تا جایگزین مناسبی برای گلبول های قرمز پیر، تخریب شده یا از دست رفته در خون ریزی وجود داشته باشد. عوامل متعددی بر تولید RBC های جدید و/ یا طول عمر آن ها تأثیر گذارند.
گلبول های قرمز معمولاً شکل و اندازه ی یکسانی دارند. اما شرایط مختلفی مانند کمبود آهن، ویتامین B12 وفولات می تواند ظاهر RBC ها را تحت تاثیر قرار دهد. یکی از شایع ترین بیماری های موثر بر گلبول های قرمز، کم خونی است. تعداد پایین گلبول های قرمز و هموگلوبین باعث ایجاد کم خونی می شود. ببرای تعیین دقیق علت کم خونی، آزمایشات متعددی نیاز است.
گلبول های سفید (WBC)
گلبول های سفید، که به آن ها لکوسیت (leukocyte) نیز گفته می شود، در خون، سیستم لنفاوی و بافت ها وجود دارند و بخش مهمی از سیستم دفاعی بدن (سیستم ایمنی) را تشکیل می دهند. این سلول ها به محافظت در برابر عفونت ها کمک کرده و همچنین در التهاب ها و واکنش های آلرژیک نقش دارند. پنج نوع مختلف WBC با عملکرد متفاوت وجود دارد که عبارتند از: نوتروفیل ها، لنفوسیت ها، بازوفیل ها، ائوزینوفیل ها و مونوسیت ها.
میزان WBC در خون نسبتاً پایدار است. با این حال، بسته به شرایط مختلف بدن انسان، این میزان می تواند موقتاً تغییر کند. یه عنوان مثال، هنگام عفونت باکتریایی، مغز استخوان نوتروفیل (neutrophil) بیشتری تولید می کند. در آلرژی ها ممکن است تعداد ائوزینوفیل ها (neutrophil) افزایش یابد. گاهی عفونت های ویروسی منجر به افزایش تولید لنفوسیت ها (lymphocyte) می شوند. در برخی بیماری ها، مانند سرطان خون، گلبول های سفید غیر طبیعی (بالغ یا نابالغ) به سرعت تکثیر می شوند.
پلاکت ها
پلاکت ها، که به آن ترومبوسیت (thrombocytes) نیز می گویند، در حقیقت قطعات سلولی کوچکی هستند که در خون گردش می کنند و برای لخته شدن طبیعی خون ضروری هستند. هنگام آسیب دیدگی و جراحت و شروع خون ریزی، پلاکت ها با تجمع در محل آسیب و تشکیل یک پلاگ موقت، باعث توقف خون ریزی می شوند. آن ها همچنین با فرستادن سیگنال هایی شیمیایی که باعث جمع شدن پلاکت های اضافی می شود لخته ی خونی پایا در محل آسیب دیدگی ایجاد می کنند که تا زمان بهبود جراحت وجود خواهد داشت.
افراد مبتلا به ترومبوسیتوپنی (کمبود یا اختلال عملکرد پلاکت) ممکن است در معرض خطر خون ریزی یا کبودی بی دلیل قرار داشته باشند. افزایش میزان پلاکت (ترومبوسیتوز) می تواند باعث لخته شدن بیش از حد خون شود.
مولفه های آزمایش CBC چیست؟
آزمایش CBC معمولاً به وسیله یک دستگاه خاص انجام می شود که پارامترهای مختلفی از جمله شمارش سلول های خونی و ویژگی های ساختاری برخی از سلول ها را اندازه گیری می کند. CBC استاندارد شامل موارد زیر است:
آزمایش گلبول های قرمز (RBC):
• تعداد گلبول های قرمز (RBC) تعداد واقعی گلبول های قرمز در نمونه خون شما است.
• هموگلوبین میزان کل پروتئین های حامل اکسیژن در خون را اندازه گیری می کند، که به طور کلی منعکس کننده ی تعداد گلبول های قرمز خون هستند.
• هماتوکریت درصد حجم کل خون را اندازه گیری می کند.
شاخص های گلبول های قرمز اطلاعاتی در مورد خصوصیات ساختاری RBCs ارائه می دهند:
• حجم متوسط گلبول های قرمز (MCV)، غلظت متوسط گلبول های قرمز خون است.
• میزان متوسط هموگلوبین خون (MCH)، میانگین مقدار هموگلوبین در گلبول های قرمز خون است.
• میانگین غلظت هموگلوبین (MCHC)، میانگین غلظت هموگلوبین گلبول قرمز خون است.
• وسعت توزیع گلبول های قرمز (RDW)، میزان تغییر در اندازه گلبول های قرمز خون است.
آزمایش CBC ممکن است شامل اندازه گیری تعداد رتیکولوسیت ها (reticulocyte count) نیز باشد. که شامل ارزیابی تعداد کل یا درصد گلبول های قرمزی است که به تازگی وارد جریان خون شده اند.
آزمایش گلبول های سفید (WBC):
• پارامتر (WBC) تعداد کل گلبول های سفید موجود در نمونه خون است.
• شمارش افتراقی گلبول های سفید ممکن است به عنوان یکی از پارامترهای CBC یا در صورت نوسان زیاد تعداد WBC در آزمایش دوم و جهت پی گیری انجام شود. شمارش افتراقیWBC پنج نوع گلبول سفید موجود (نوتروفیل ها، لنفوسیت ها، مونوسیت ها، ائوزینوفیل ها و بازوفیل ها) را شناسایی و شمارش می کند. نتایج را می توان به صورت تعداد تام و/یا درصد گزارش کرد.
پلاکت:
• Platelet count تعداد پلاکت ها در نمونه خون است.
• حجم متوسط پلاکت (MPV) ممکن است یکی از پارامترهای CBC باشد و اندازه متوسط پلاکت ها را نشان می دهد.
• انحراف معیار پهنای توزیع پلاکت (PDW) نیز ممکن است یکی از پارامترهای CBC باشد و نشان دهنده ی اندازه پلاکت های یک شکل است.
نتایج غیر طبیعی CBC ممکن است نشان دهنده وجود یک یا چند بیماری باشد. به طور معمول آزمایش های دیگری برای تعیین علت نتایج غیر طبیعی انجام می شود. اغلب، گسترش خون مورد بررسی میکروسکوپی قرار می گیرد. ظاهر و ویژگی های ساختاری سلول های خونی مانند اندازه، شکل و رنگ ارزیابی شده و هرگونه ناهنجاری گزارش می شود. این اطلاعات به پزشک معالج سرنخ های بیشتری راجع به علت نتایج غیر طبیعی CBC می دهد.
شمارش کامل سلول های خون (CBC) اغلب به عنوان غربالگری گسترده برای تعیین وضعیت سلامت عمومی مورد استفاده قرار می گیرد. CBC ممکن است در موارد زیر مورد استفاده قرار گیرد:
• غربالگری طیف گسترده ای از بیماری ها
• در تشخیص بیماری های مختلفی از جمله کم خونی، عفونت، التهاب، اختلالات خون ریزی یا سرطان خون
• پایش وضعیت بیماری یا وضعیت و اثربخشی درمان
• پایش شیمی درمانی یا پرتودرمانی
پزشکان معمولاً نتایج مولفه های گوناگون CBC را با هم ارزیابی و تفسیر می کنند. بسته به دلیل انجام CBC ممکن است آزمایشات تکمیلی را نیز برای follow up آزمایش درخواست نمایند.
برای جزئیات بیشتر، به جدولی که در قسمت جزئیات نتایج CBC قرار دارد، مراجعه کنید.
برخی از آنالایزرهای خون شناسی، تعداد کل گرانولوسیت های نابالغ (IG) موجود در نمونه خون را گزارش می کنند. گرانولوسیت های نابالغ گلبول های سفیدی هستند که قبل از ورود به جریان خون، در مغز استخوان به طور کامل تکامل نیافته اند و ممکن است شامل (متامیلوسیت)metamyelocytes ، myelocytes (میلوسیت) و promyelocytes (پرومیلوسیت) باشند. گرانولیست های نابالغ معمولاً فقط در مغز استخوان وجود دارند زیرا این ماده پیش ساز نوتروفیل ها است. گرانولوسیت های نابالغ در خون ممکن است در بیماری های مختلفی مانند عفونت یا سرطان خون نیز مشاهده شوند. بنابراین در این موارد آزمایشات تکمیلی در حداقل بازه ی زمانی برای بررسی وضعیت مورد نیاز هستند.
IPF یا پلاکت های رتیکوله شده، تعداد نسبی پلاکت هایی است که به تازگی در گردش خون رها شده اند و دارای بقایای RNA هستند. پلاکت ها در مغز استخوان تولید شده و به طور معمول تا بلوغ وارد جریان خون نمی شوند. در صورت بروز ترومبوسیتوپنی (thrombocytopenia) یا کاهش تعداد پلاکت ها، مغز استخوان برای تولید سریع تر پلاکت ها تحریک می شود. هنگامی که عرضه کم تر از تقاضا باشد و بدن نیاز مبرمی به پلاکت پیدا کند، ناچاراً پلاکت های رتیکوله شده نیز وارد جریان خون می شوند.
بررسی مولفه ی IPF ممکن است اطلاعات مفیدی از ترومبوسیتوپنی در اختیار پزشک معالج قرار دهد:
• IPF پایین، حاکی از کاهش تولید پلاکت توسط مغز استخوان است.
• IPF بالا، حاکی از تولید بیش از حد پلاکت است.
بررسی نتایج شمارش پلاکت ها و تعداد پلاکت های رتیکوله شده، به پایش بهبود عملکرد مغز استخوان، در شرایطی مانند بعد از پیوند مغز استخوان کمک می کند. دیگر کاربردهای بررسی این مولفه هنوز به طور کامل شناخته نشده و مطالعه بر روی آن ادامه دارد.
هموگلوبین ها داخل رتیکولوسیت ها می توانند اندازه گیری شوند و به عنوان میانگین محتوای هموگلوبین رتیکولوسیت (CHr) یا معادل هموگلوبین رتیکولوسیت (Ret-He)، بسته به شیوه ی آزمایش گزارش شوند.
رتیکولوسیت ها گلبول های قرمز “جوان” هستند که در مغز استخوان ساخته می شوند. آن ها فقط 2-1 روز قبل از بلوغ در خون وجود دارند. مقدار هموگلوبین داخل رتیکولوسیت ها می تواند به تعیین وضعیت آهن بدن، به ویژه در دسترس بودن آهن برای تولید سلول های قرمز خون در مغز استخوان، کمک کند. این امر باعث می شود در شناسایی کمبود آهن عملکردی در شرایط خاص بالینی (به عنوان مثال، پس از درمان با اریتروپویتین) یا در ارزیابی کم خونی فقر آهن در کودکان، این آزمایش کمک کننده باشد.
CBC می تواند به تشخیص تعدادی بیماری ها کمک کند. برخی از این بیماری ها عبارتند از:
• کم خونی
• اختلالات خود ایمنی
• اختلالات مغز استخوان
• دهیدراتاسیون یا کاهش آب بدن
• عفونت
• التهاب
• ناهنجاری های هموگلوبین
• سرطان خون
• کاهش تعداد پلاکت ها
• لنفوم
• نئوپلاسم های میلوپرولیفراتیو (نئوپلاسم بیش تکثیری مغز استخوان)
• سندرم میلودیسپلاستیک
• کم خونی داسی شکل
• تالاسمی
• کمبود مواد مغذی (به عنوان مثال آهن، B12 یا فولات)
• سرطانی که تا مغز استخوان متاستاز کرده است.
این آزمایشات بستگی به نتایج غیر طبیعی، بیماری یا وضعیت مشکوک و همچنین سابقه پزشکی و یافته های معاینه بدنی فرد مورد آزمایش دارد. پزشک معالج ممکن است درخواست بررسی اسمیر خون را داشته باشد. سایر آزمایش های عمومی برای بررسی سلامتی و جستجوی دلایل احتمالی ممکن است شامل یک پانل جامع متابولیک (CMP) باشد. چند مثال کلی دیگر به شرح زیر است:
• نتایج غیر طبیعی WBC ممکن است در نتیجه ی موارد مشکوک به عفونت انجام شود. برخی از نمونه ها شامل کشت (به عنوان مثال، کشت خون، کشت ادرار، کشت خلط)، آزمایشات استرپتوکوک یا آزمایش ویروس هایی نظیر مونونوکلئوز یا EBV هستند. اگر فرد مشکوک به بروز التهاب باشد، ممکن است آزمایشات CRP یا ESR نیز انجام شوند.
• نتایج غیر طبیعی RBC ممکن است باعث شود تعداد رتیکولوسیت ها، میزان آهن، آزمایشات ویتامین B12 و فولات ، G6PD یا ارزیابی هموگلوبینوپاتی (hemoglobinopathy evaluation) برای کمک به تشخیص بررسی شوند.
• نتایج غیر طبیعی شمارش پلاکت ممکن است با آزمایشات دیگری، مانند HIT آنتی بادی (ترومبوسیتوپنی ناشی از هپارین) پی گیری شوند. آزمایش های اضافی ممکن است برای بررسی اختلالات خونریزی یا اختلالات لخته شدن مانند PT ، PTT ، فاکتور ویلبراند یا فاکتور های انعقادی انجام شوند.
هنگامی که فردی مشکوک به ابتلای بیماری حادی مانند لوسمی، لنفوم، میلودیسپلازی یا اختلال در مغز استخوان باشد، ممکن است پزشک معالج آسپیراسیون مغز استخوان و بیوپسی را درخواست نماید. آزمایش های دیگری نیز برای تایید تشخیص، مانند فلوسایتومتری ، تجزیه و تحلیل کروموزوم ها و/ یا تجزیه و تحلیل جهش ژن مورد نیاز است. با پزشک معالج خود در مورد نتایج CBC صحبت کنید.
شرایط و بیماری های گوناگونی می توانند منجر به افزایش یا کاهش تعداد سلول های خونی شوند. برخی از این عوامل ممکن است نیازمند درمان باشند و برخی نیز خود به خود بهبود خواهند یافت.
انتقال خونی که تازگی انجام شده باشد می تواند نتیجه ی CBC را تحت تاثیر قرار دهد.
میزان طبیعی CBC در نوزادان و کودکان با بزرگسالان تفاوت دارد. این آزمایشگاه است که مقادیر مرجع را برای گروه های سنی مختلف تعیین می کند. پزشک معالج نیز هنگام تفسیر نتایج این موارد را مد نظر قرار می دهد.
برای اطلاعات دقیق در مورد هر مؤلفه آزمایشی، بر روی نام مؤلفه کلیک کنید تا به مقاله مربوطه ارجاع داده شوید.
توجه: دامنه های مرجع ارائه شده در اینجا بیانگر یک دستورالعمل نظری است که نباید برای تفسیر نتایج آزمایش شما استفاده شود. تفاوت هایی بین این اعداد و محدوده مرجع گزارش شده توسط آزمایشگاهی که نمونه ی شما را ارزیابی کرده است، وجود خواهد داشت. لطفاً با پزشک خود مشورت کنید.
محدوده مرجع ذکر شده برای بزرگسالان در این مقاله، مربوط به افراد بزرگ تر از 18 سال است. به دلیل نوسانات گسترده، محدوده مرجع برای گروه سنی 0 تا 18 سال در دسترس نیست.
واحد های عنوان شده در این مقاله، معمولاً برای گزارش نتایج در آزمایشگاه های ایالات متحده استفاده می شوند. واحد SI برای گزارش نتایج آزمایشگاه در خارج از ایالات متحده نیز کاربرد دارد.
جدول نتایج آزمایش گلبول های قرمز (RBC)
جدول نتایج گلبول های سفید (WBC)
منابع:
1 from Wintrobe’s Clinical Hematology. 14th ed. Greer J, editor. Philadelphia, PA: Wolters Kluwer: 2019.
2 from Henry’s Clinical Diagnosis and Management by Laboratory Methods. 22nd ed. McPherson R, Pincus M, eds. Philadelphia, PA: Elsevier Saunders; 2011.
تهیه و تنظیم توسط تیم تحقیق و توسعه (R&D) آزمایشگاه ژنتیک و تشخیص پزشکی آبتین
مجید گلشن فرد، الهه براتی پورفرد
آزمایشگاه ژنتیک و تشخیص پزشکی آبتین با رویکرد تخصصی در زمینه بیماری های نازایی، ناباروری و سرطان، در راستای احترام به مراجعه کنندگان در خصوص انجام آزمایشات تخصصی تاسیس شده است.
ما در این مجموعه با بهره گیری از کادر مجرب و استفاده از تجهیزات آزمایشگاهی به روز، طبق آخرین استاندارد های آزمایشگاهی مورد تایید اروپا و آمریکا و با استفاده از کیت های تخصصی انجام آزمایشات که تماماً مربوط به شرکت های تولید کننده خارجی می باشد، آزمایشات مراجعه کنندگان محترم را انجام می دهیم.