چه زمانی می توانیم بگوییم بدن در برابر یک بیماری مصونیت پیدا کرده است؟
وقتی بدن در برابر یک بیماری خاص بتواند پاسخ ایمنی قابل قبول ایجاد کند، می توانیم بگوییم مصونیت علیه آن بیماری ایجاد شده است. روش استاندارد آزمایش ایمنی در برابر ویروس، جستجوی آنتی بادی های ویروس در خون (آزمایش های سرولوژی) است.
آنتی بادی چیست؟
آنتی بادی ها پروتئین هایی در خون هستند که در پاسخ به عفونت ایجاد می شوند. آن ها تا مدت ها در برابر عفونت مجدد پاتوژن بیماری زا بدن را مصون نگاه می دارند و برای توانایی بدن در مقابله با عامل عفونی بسیار مهم هستند. یکی از چالش های شناسایی ایمنی نسبت به کووید19 این است که دانشمندان هنوز در تلاشند تا بدانند چه نوع و سطحی از آنتی بادی های موجود در خون برای محافظت در برابر عفونت مجدد یا محدود کردن اثرات یک عفونت دوم با پاک کردن سریع ویروس از بدن کافی است.
تفاوت بین آنتی بادی های IgM و IgG چیست؟
ایمونوگلوبولین  (IgM)، اولین آنتی بادی است که در پاسخ به عفونت (7-5 روز بعد) ایجاد می شود. میزان بالای IgM نسبت به سایر آنتی بادی ها در خون معمولاً نشانگر وجود عفونت فعال است.
در صورتی مواجه مجدد بدن با همان پاتوژن بیماری زا، این بار سلول های B که مسئول تولید آنتی بادی های IgM هستند، به سرعت فعال شده و پاسخ ثانویه آنتی بادی ها با سرعت بیشتری نسبت به پاسخ اولیه ایجاد می شود.
واکسن چیست و چگونه کار می کند؟
واکسن نوعی درمان پیشگیرانه است که با ورود نوع تضعیف یا کشته شده ی عامل عفونی به بدن، باعث ایجاد پاسخ ایمنی بلند مدت نسبت به این پاتوژن ها در بدن می شود. در واقع با این روش سیستم ایمنی قادر با تدوین استراتژی هایی برای مبارزه با بیماری است. این امر غالباً به صورت تولید آنتی بادی علیه آنتی ژن های سطحی پاتوژن ها روی می دهد.

فاکتور های یک واکسن خوب چیست؟
برای پاسخ به پرسش، دانشمندان باید جوابی قانع کننده برای 2 سوال زیر پیدا کنند:
• آیا پس از ابتدا به کووید19 و بهبودی، ایمنی طبیعی نسبت به این ویروس در بدن ایجاد می شود؟
• آیا شواهدی دال بر ایجاد ایمنی در افرادی که واکسن کووید19 را دریافت کرده اند وجود دارد؟ و در این صورت، نوع و تعداد این آنتی بادی ها به چه صورت است؟
چرا تولید واکسن تا این اندازه دشوار است؟
یک چالش اساسی در تولید واکسن برای بیماری های عفونی نو ظهور این است که هر عامل بیماری زا از مکانیسم متفاوتی برای ایجاد عفونت سلولی استفاده می کند و یک پاسخ ایمنی متفاوت در بدن ایجاد می کند. اکثر واکسن ها از صفر تا100 به نوعی ساخته می شوند تا بتوانند به مبارزه علیه این عوامل منحصر به فرد بپردازند و این امر نیاز به انجام آزمایشات ایمنی دقیقی دارد – فرایندی که معمولاً تا 6 سال طول می کشد. اکثر واکسن هایی که در حال حاضر مورد آزمایش و تولید قرار گرفته اند، به تحقیقات قبلی انواع دیگر بیماری های عفونی متکی هستند.
کارآزمایی بالینی چیست و چرا مهم است؟
کارآزمایی های بالینی، مطالعاتی علمی هستند که برای بررسی ایمنی و سودمندی مداخلات پزشکی جدید مانند درمان ها، ابزارها، اقدامات پیشگیرانه، غربالگری یا روش های تشخیصی و موارد دیگر طراحی شده اند.

چهار مرحله از کارآزمایی بالینی وجود دارد که نتیجه ی هر مرحله، مبنای اتخاذ تصمیمات بعدی است:
• فاز اول: ایجاد ایمنی و دوز صحیح
• فاز دوم: بررسی تأثیر و عوارض جانبی یک درمان در بیماران مبتلا به این بیماری
• فاز سوم: تحقیقات بیشتر در مورد اثر بخشی و نظارت بر عوارض جانبی
• مرحله چهارم: ارزیابی مقرون به صرفه بودن و عملکرد مناسب این اقدام درمانی در سناریوهای زندگی واقعی پس از تصویب درمان، توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده
چگونه کار آزمایی بالینی کووید19 با این سرعت پیشرفت کرد؟
در این برهه ی زمانی جالب تاریخی و همه گیری ویروس کووید19، دانشمندان بجای جستجو و تحقیق برای درمانی جدید، به مطالعه ی درمان های موثر سایر بیماری ها که قبلاً بر روی انسان ها تست شده و اثر بخشی آن ها مورد تایید قرار گرفته بود، پرداختند. با این روش، محققان توانستند از نتایج سال ها تحقیق، آزمایشات بالینی و آزمایشات ایمنی مرحله اولیه که قبلاً انجام شده بود، استفاده کنند تا تولید واکسن را اغاز نمایند.

چگونه می توانیم بگوییم نتایج آزمایشات بالینی کووید19 موثر بوده است؟
برای معتبر تلقی کردن آزمایشات بالینی، 5 عامل مهم باید بررسی شوند، که عبارتند از:
• حجم نمونه: تعداد بیماران/ شرکت کنندگانی که مورد مطالعه قرار گرفته اند. این امر بسیار مهم است زیرا دانشمندان اساساً موفقیت یک روش را در با بررسی چگونگی تأثیر آن بر مشاركت كنندگان ارزیابی می کنند.
• دارونما: یک ماده غیرفعال است که به جای درمان اصلی به بعضی از شرکت کنندگان داده می شود. آزمایش یک درمان جدید با دارونما، به محققان امکان مقایسه نتایج را می دهد و به از بین بردن تعصب در نتایج گزارش شده کمک می کند.
• تصادفی سازی: درمان تصادفی به شرکت کنندگان بدون در نظر گرفتن عوامل اساسی مانند وضعیت بیماری، سن، وزن یا سابقه پزشکی. اگر یک آزمایش به طور تصادفی بین کلیه شرکت کنندگان توزیع شد و سلامت گروه آزمایش (بدون در نظر گرفتن سن) بهبود پیدا کرد، نتیجه گیری دقیق تر ساده تر خواهد بود.
• بررسی موارد مشابه: فرایندی است که در کارشناسان قبل از انتشار، موارد مشابه یک مطالعه علمی را بطور عینی مرور می کنند. این امر برای کشفیات علمی بسیار مهم است زیرا به اعتبار سنجی و بهبود کیفیت تحقیق کمک می کند.
• کور بودن (پوشیده سازی) کار آزمایی: در این روش، افراد شرکت‌کننده از داشتن اطلاعاتی که منجر شود به صورت خودآگاه یا ناخودآگاه به سمتی متمایل شوند، منع می‌شوند. 2 نوع آزمایش کور وجود دارد:
1. یک سو کور (Single-blind): در این روش، اطلاعاتی که می‌تواند باعث منحرف شدن نتیجه آزمایش شود از دید شرکت‌کننده مخفی می‌ماند ولی مسئول انجام آزمایش از آن‌ها مطلع است.
2. دو سو کور (Double-blind): در این روش، عواملی که می‌تواند باعث منحرف شدن نتیجه آزمایش شوند هم از دید شرکت‌کننده و هم از دید مسئول (یا مسئولان) انجام آزمایش مخفی می‌مانند. در بیشتر موارد آزمایش کور دوطرف به منظور دستیابی استاندارد بالاتر علمی انجام می‌شوند.

تهیه و تنظیم توسط تیم تحقیق و توسعه (R&D) آزمایشگاه ژنتیک و تشخیص پزشکی آبتین
مجید گلشن فرد، الهه براتی پورفرد