لطفا صبر کنید ...
اسامی دیگر: ALP, Alk Phos, Alkp, Alkaline Phosphatase Isoenzymes
• جهت غربالگری یا پایش درمان بیماری ها یا آسیب های کبدی یا استخوانی
• کمک به تشخیص بیمای های کیسه صفرا
• به عنوان یکی از مولفه های پانل کبد
• هنگام بروز علائم بیماری های کبدی، استخوانی و سنگ کیسه صفرا
نمونه خون سیاهرگی از ورید بازویی
ممکن است احتیاج به 12 ساعت ناشتایی باشد و در این زمان فرد مورد آزمایش فقط مجاز به نوشیدن آب است. هر گونه دستورالعمل ارائه شده توسط پزشک یا آزمایشگاه را به دقت دنبال کنید.
آنزیم آلکالین فسفاتاز (ALP) در بسیاری از بافت های بدن وجود دارد. ALP در خون افراد سالم در درجه ی اول مستقیماً از کبد و سپس از استخوان ها ناشی می شود. سطح بالای ALP خون بیشتر در بیماری های کبدی، انسداد مجرای صفراوی، مشکلات کیسه صفرا یا اختلالات استخوانی دیده می شود. این آزمایش میزان ALP خون را بررسی می کند.
ALP در کبد بر سطح سلول هایی منجر به تشکیل مجاری صفراوی می شوند، وجود دارند. مجاری صفراوی لوله های باریک و کوچکی هستند که صفرا را از کبد به روده ها (جایی که برای هضم چربی مواد غذایی لازم است) تخلیه می کنند.
ALP در استخوان ها توسط سلول های ویژه ای به نام استئوبلاست (osteoblast) _که در ایجاد استخوان نقش دارند_ تولید می شود. در هر بافت، اشکال متفاوتی از ALP به نام ایزوآنزیم (isoenzyme) تولید می شود.
در صورتی که یک یا چند مجرای صفراوی مسدود شود، میزان ALP در خون به شدت افزایش می یابد. این انسداد می تواند به دلیل التهاب کیسه ی صفرا (cholecystitis) یا سنگ صفرا ایجاد شده باشد. در سرطان کبد، سیروز، هپاتیت و مصرف داروهای سمی برای کبد، مقادیر ALP کمتر از انسداد مجاری صفراوی افزایش می یابد.
هر شرایطی که منجر به تشکیل بیش از حد بافت استخوانی از جمله، بیماری پاژه (Paget) شود، می تواند سطح ALP را افزایش دهد. کودکان و نوجوانان به طور معمول از میزان ALP خون بالاتری برخوردار هستند زیرا استخوان های آنها هنوز در حال رشد است. در نتیجه، آزمایش ALP باید با مقادیر مختلف مرجع برای کودکان و بزرگ سالان تفسیر شود.
می توان بین اشکال مختلف (ایزوآنزیم ها) ALP که توسط بافت های گوناگون بدن تولید می شوند، تمایز قائل شد. اگر با بررسی علائم بالینی مشخص نشود که افزایش ALP ناشی از بیماری کبد یا استخوان است، ایزوآنزیم های افزایش یافته ی خون بررسی خواهند شد.
از آزمایش آلکالین فسفاتاز (ALP) برای کمک به تشخیص بیماری های کبدی یا اختلالات استخوانی استفاده می شود. این آزمایش اغلب به همراه تست های دیگری مانند تست گاما گلوتامیل ترانسفراز (GGT) و/یا به عنوان بخشی از پانل کبد انجام می شود.
موارد تاثیر گذار بر کبد یا سلول های آسیب دیده ی کبدی باعث افزایش ALP در خون می شوند. از آن جایی که ALP در سطح سلول های تشکیل دهنده ی مجاری صفراوی بسیار زیاد است، در صورتی که یک یا چند عدد از آن ها به دلیل سنگ کیسه صفرا یا تومور مسدوده شده باشد، میزان ALP بالا خواهد بود. این آزمایش اغلب برای بررسی و شناسایی انسداد مجاری صفراوی به کار می رود.
هر شرایطی که باعث افزایش بیش از اندازه ی استخوان سازی شود، می تواند ALP خون را تحت تاثیر قرار بدهد. به عنوان مثال، تست ALP ممکن است برای تشخیص سرطان های استخوان یا بیماری پاژه (بیماری که منجر به ناهنجاری استخوانی می شود)، بکار رود. این تست گاهی برای پایش بیماری پاژه یا کمبود ویتامین D نیز مورد استفاده قرار می گیرد.
اگر با بررسی علائم بالینی مشخص نشود که افزایش ALP ناشی از بیماری کبد یا استخوان است، ایزوآنزیم های افزایش یافته ی خون بررسی خواهند شد.
تست ALP به عنوان یکی از مولفه های آزمایشات روتین و اغلب همراه با سایر آزمایشات پانل کبد مورد بررسی قرار بگیرد. در صورت بروز علائمی مبنی بر اختلال در عملکرد کبد یا استخوان، به همراه آزمایشات دیگری درخواست داده می شود.
آسیب یا بیماری عبارتند از:
• ضعف، خستگی
• از دست دادن اشتها
• حالت تهوع، استفراغ
• تورم و/یا درد شکم
• زردی
• ادرار تیره، مدفوع روشن
• خارش (خارش)
برخی از نشانه های اختلال استخوانی عبارتند از:
• درد استخوان و/ یا مفاصل
• افزایش تعداد شکستگی های استخوانی
• استخوان های تغییر شکل یافته
هنگامی بروزعلائم انسداد مجرای صفراوی (از جمله سنگ کیسه صفرا)، مانند:
• درد شدید شکم، به خصوص در مرکز یا سمت راست شکم
• دردی که تا کمر یا طرف راست تیغه شانه گسترش می یابد
• حالت تهوع که همزمان با درد شکم رخ می دهد
• درد شکم بعد از خوردن یک وعده غذایی چرب (وقتی کیسه صفرا منقبض می شود)
• به طور طبیعی، درد شدید حداقل 30 دقیقه طول می کشد اما در طی یک ساعت فروکش می کند. حمله قولنج صفراوی معمولاً کمتر از 6 ساعت طول می کشد.
نتایج آزمایش ALP به طور معمول همراه با نتایج گاما گلوتامیل ترانسفراز (GGT) و یا سایر آزمایشاتی که ممکن است به صورت همزمان انجام شوند (مانند پانل کبد) و پس از بررسی وضعیت بالینی و تاریخچه پزشکی، جسمانی شما تفسیر می شود.
ALP بالا معمولاً به این معنای آسیب کبدی و/یا وضعیتی است که باعث افزایش فعالیت سلول های استخوانی شده است.
• اگر نتایج آزمایش های کبدی دیگری مانند بیلی روبین، آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) یا آلانین آمینوترانسفراز (ALT) نیز بالا باشند، افزایش ALP معمولاًنشانه ی آسیب یا بیماری کبد است. اگر GGT نیز افزایش یابد، احتمالاً بالا بودن ALP به دلیل بیماری کبد است. مقادیر بسیار بالای ALP( معمولاً بیش از 4 برابر طبیعی)، ممکن است به دلیل انسداد مجرای صفراوی و/ یا التهاب کیسه صفرا باشد.
• اگر آزمایش های کبدی و GGT طبیعی باشد، احتمالاً بالا بودن ALP به دلیل بیماری های استخوانی است. به همین ترتیب، اگر اندازه گیری کلسیم و یا فسفر غیر طبیعی باشد، معمولاً افزایش ALP به دلیل مشکلات استخوانی است.
اگر با بررسی علائم بالینی مشخص نشود که افزایش ALP ناشی از بیماری کبد یا استخوان است، ایزوآنزیم های افزایش یافته ی خون بررسی خواهند شد.
ALP در بیماری کبد
نتایج ALP معمولاً همراه با سایر آزمایشات مربوط به بیماری های کبدی ارزیابی می شود. در برخی از انواع بیماری های کبدی (مانند هپاتیت) ALP معمولاً بسیار کمتر از AST و ALT است. با انسداد مجاری صفراوی (معمولاً توسط سنگ کیسه صفرا، زخم ناشی از سنگ کیسه صفرا یا جراحی و/ یا سرطان)، ممکن است ALP و بیلی روبین خیلی بیشتر از AST یا ALT افزایش یابند. در سرطان کبد نیز امکان افزایش ALP وجود دارد.
ALP در بیماری استخوانی
در برخی از بیماری های استخوانی ، مانند بیماری پاژه که استخوان ها بزرگ تر و تغییر شکل می شوند، یا در برخی سرطان های گسترش یافته به استخوان، ALP ممکن است افزایش یابد.
در صورت درمان موفقیت آمیز بیماری پاژه، سطح ALP با گذشت زمان کاهش می یابد یا به حالت عادی برمی گردد. در سرطان استخوان یا کبدی که به درمان پاسخ می دهد، سطح ALP باید کاهش یابد.
افزایش متوسط ALP ممکن است ناشی از بیماری های دیگری مانند لنفوم هوچکین (Hodgkin lymphoma)، نارسایی احتقانی قلب (congestive heart failure)، کولیت اولسراتیو (ulcerative colitis) و برخی از عفونت های باکتریایی باشد.
پس از انتقال خون یا جراحی بای پس قلب (heart bypass surgery) ممکن است سطح ALP موقتاً کاهش یابد. کمبود روی (Zink) نیز ممکن است باعث کاهش سطح ALP شود. اختلال ژنتیکی نادر متابولیسم استخوان به نام هیپوفسفاتازیا (hypophosphatasia) می تواند باعث کاهش شدید و طولانی مدت سطح ALP شود. سوء تغذیه نیز ممکن است میزان ALP سرم را کاهش دهد.
بارداری می تواند سطح ALP را افزایش دهد. هنگام بهبود شکستگی های استخوانی نیز افزایش موقتی ALPمشاهده می شود.
به دلیل رشد سریع استخوان های کودکان و نوجوانان به طور معمول، سطح ALP خونشان نسبت به بزرگ سالان بالاتر است و در سن رشد میزان ALP معمولابسیار زیاد است.
برخی از داروها ممکن است سطح ALP را تحت تأثیر قرار دهند. به عنوان مثال، داروهای ضد بارداری خوراکی باعث کاهش ALP و داروهای ضد صرع ممکن است باعث افزایش آن شوند.
آزمایش های کبدی دیگری نیز وجود دارند که سایر آنزیم های موجود در سلول های کبدی، مانند آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و آسپارتات آمینوترانسفراز (AST) را اندازه گیری می کنند. آزمایش بیلی روبین، ماده ای که با تجزیه گلبول های قرمز ایجاد شده و از بدن توسط کبد خارج می شود نیز ممکن است انجام شود. بعضی اوقات این آزمایش ها (به همراه آلبومین و تست پروتئین کل) به صورت پانل کبدی با هم اجرا می شوند. آزمایشات دیگری که ممکن است به صورت جداگانه یا به عنوان بخشی از پانل کبد برای تشخیص یا نظارت بر بیماری کبد انجام شوند، شامل گاما گلوتامیل ترانسفراز (GGT)، لاکتات دهیدروژناز (LDH) و زمان پروترومبین (PT) است.
برخی از افرادی که در معرض بیماری کبدی هستند، عبارتند از:
مبتلایان به اختلال ارثی کبد مانند بیماری ویلسون (Wilson disease ) یا هموکروماتوز (hemochromatosis)
علی رغم شباهت ظاهری دو کلمه آلبومین و پری آلبومین این دو عنصر ساختار مولکولی کاملا متفاوتی دارند. اما هر دو پروتئین توسط کبد ساخته شده و برای ارزیابی وضعیت گوارشی و تغذیه ای افراد، مورد بررسی قرار می گیرند. آلبومین سرم/پلاسما امروزه بیشتر برای غربالگری و کمک به تشخیص بیماری های کبدی یا کلیوی مورد استفاده قرار می گیرد. این تست بر روی نمونه ی خون انجام می شود. آزمایش آلبومین ادرار ( که در گذشته میکرو آلبومین نامیده می شد) آلبومین موجود در ادرار را به عنوان شاخص اولیه آسیب کلیه تشخیص داده و اندازه گیری می کند.
بسته به علت، ممکن است با استفاده از آزمایشات دیگری مانند کلسیم، فسفر، هورمون پاراتیروئید (parathyroid hormone)، ویتامین D یا نشانگرهای استخوان (bone markers)، وضعیت شما بررسی شده و یا تحت کنترل قرار گیرد.
تهیه و تنظیم توسط تیم تحقیق و توسعه (R&D) آزمایشگاه ژنتیک و تشخیص پزشکی آبتین
مجید گلشن فرد، الهه براتی پورفرد