آلفا فیتو پروتئین (AFP) به عنوان یک تومور مارکر (نشانگر تومور) برای کمک به تشخیص سرطان های کبد، بیضه و تخمدان مورد استفاده قرار می گیرد. اگرچه در حال حاضر آزمایش AFP اغلب برای پایش (مانیتورینگ) افراد مبتلا به بیماری های مزمن کبدی مانند سیروز، هپاتیت B مزمن و هپاتیت C مزمن انجام می شود، اما اکثر دستورالعمل های موجود این اقدام را توصیه نمی کنند. گاهی اوقات پزشک معالج با بررسی آزمایش AFP و سونوگرافی قادر به تشخیص سرطان در مراحل اولیه و قابل درمان است.
در صورتی که فردی به یکی از انواع سرطان های کبدی یا دیگر سرطان های تولید کننده ی AFP مبتلا باشد، ممکن است از تست AFP برای پایش اثر بخشی درمان و امکان عود مجدد بیماری به صورت دوره ای و منظم، استفاده شود.
آزمایش AFP-L3% گاهی اوقات برای مقایسه ی یکی از واریانت های AFP به نام AFP-L3 با total AFP (میزان کل AFP) از سوی پزشک معالج درخواست داده می شود. آزمایش AFP-L3% در حال حاضر به صورت گسترده در ایالات متحده مورد استفاده قرار نمی گیرد اما در سایر کشور ها مثل ژاپن از مقبولیت بیشتری برخوردار است. این آزمایش برای ارزیابی خطر ابتلا به سرطان هپاتوسلولار کبدی (HCC) بخصوص در افراد مبتلا به بیماری مزمن کبدی و همچنین ارزیابی پاسخ سرطان کبد به درمان مورد استفاده قرار می گیرد.

پزشک معالج ممکن است در شرایط زیر درخواست بررسی AFP را مطرح نماید:
• هنگامی که گمان می رود فردی به سرطان کبد یا برخی سرطان های بیضه یا تخمدان مبتلا باشد. به عنوان مثال، اگر هنگام معاینه فیزیکی یا تصویربرداری، تومور هایی که ممکن است سرطانی باشند در ناحیه شکمی دیده شوند، این آزمایش درخواست داده می شود.
• پایش اثر بخشی درمان سرطان های کبد، بیضه و تخمدان
• پایش عود مجدد سرطان های فوق الذکر
• پایش افراد مبتلا به هپاتیت مزمن یا سیروز کبدی
آزمایش AFP-L3% گاهی اوقات در افراد مبتلا به بیماری های مزمن کبدی مانند هپاتیت یا سیروز کبدی، جهت ارزیابی خطر ابتلا به سرطان هپاتوسلولار کبد (HCC) استفاده می شود. همچنین این آزمایش برای پایش اثر بخشی درمان یا عود مجدد HCC نیز کاربرد دارد.

افزایش سطح AFP ممکن است نشانگر وجود یکی از شایع ترین سرطان های کبدی به نام هپاتوسلولار کارسینوما (HCC) یا سرطان های بیضه و تخمدان باشد. با این وجود، هر سرطان کبد، تخمدان یا بیضه مقادیر قابل توجهی از AFP تولید نمی کند.
اگرچه ارزیابی AFP در سرطان هایی مانند : معده، روده بزرگ (colon)، ریه، پستان و لنفوم (lymphoma) به ندرت انجام می شود، اما در این سرطان ها نیز امکان افزایش سطح AFP وجود دارد. سایر بیماری ها مانند هپاتیت و سیروز کبدی نیز می توانند باعث افزایش میزان این پروتئین باشند.
وقتی از AFP به عنوان ابزار کنترل بیماری استفاده می شود، کاهش میزان این پروتئین نشانگر موفقیت آمیز بودن پروسه ی درمانی ست. اگر پس از دوره ی درمان سرطان، میزان AFP به میزان قابل توجهی کاهش نیابد و به سطح طبیعی نزدیک نشود، احتمال باقی ماندن مقداری از بافت تومور در بدن وجود دارد.
اگر میزان این پروتئین پس از درمان رو به افزایش رود، احتمالاً نشانگر عود مجدد سرطان است. با این حال، از آنجا که AFP می تواند در هپاتیت یا سیروز نیز افزایش یابد، سطح AFP ممکن است گمراه کننده باشد. در صورتی که میزان AFP قبل از شروع اقدامات درمانی، افزایش نیافته باشد، از این تست نمی توان به منظور پایش اثر بخشی درمان با عود مجدد بیماری استفاده کرد.
هنگامی که در افراد مبتلا به بیماری های مزمن کبدی، غلظت AFP افزایش یابد و از حد طبیعی فراتر برود، خطر ابتلا به سرطان کبد افزایش می یابد. هنگامی که میزان AFP و AFP-L3 به طور قابل توجهی افزایش یابد خطر ابتلا به HCC ظرف 1 یا 2 سال آینده وجود دارد. با این حال هر دوی این فاکتور های در مبتلایان به سیروز یا هپاتیت مزمن می توانند افزایش یا نوسان داشته باشند. در این موارد، افزایش شدید AFP از مقدار عددی نتیجه آزمایش اهمیت بیشتری دارد.

افزایش سطح AFP ممکن است نشانگر وجود یکی از شایع ترین سرطان های کبدی به نام هپاتوسلولار کارسینوما (HCC) یا سرطان های بیضه و تخمدان باشد. با این وجود، هر سرطان کبد، تخمدان یا بیضه مقادیر قابل توجهی از AFP تولید نمی کند.
اگرچه ارزیابی AFP در سرطان هایی مانند : معده، روده بزرگ (colon)، ریه، پستان و لنفوم (lymphoma) به ندرت انجام می شود، اما در این سرطان ها نیز امکان افزایش سطح AFP وجود دارد. سایر بیماری ها مانند هپاتیت و سیروز کبدی نیز می توانند باعث افزایش میزان این پروتئین باشند.
وقتی از AFP به عنوان ابزار کنترل بیماری استفاده می شود، کاهش میزان این پروتئین نشانگر موفقیت آمیز بودن پروسه ی درمانی ست. اگر پس از دوره ی درمان سرطان، میزان AFP به میزان قابل توجهی کاهش نیابد و به سطح طبیعی نزدیک نشود، احتمال باقی ماندن مقداری از بافت تومور در بدن وجود دارد.
اگر میزان این پروتئین پس از درمان رو به افزایش رود، احتمالاً نشانگر عود مجدد سرطان است. با این حال، از آنجا که AFP می تواند در هپاتیت یا سیروز نیز افزایش یابد، سطح AFP ممکن است گمراه کننده باشد. در صورتی که میزان AFP قبل از شروع اقدامات درمانی، افزایش نیافته باشد، از این تست نمی توان به منظور پایش اثر بخشی درمان با عود مجدد بیماری استفاده کرد.
هنگامی که در افراد مبتلا به بیماری های مزمن کبدی، غلظت AFP افزایش یابد و از حد طبیعی فراتر برود، خطر ابتلا به سرطان کبد افزایش می یابد. هنگامی که میزان AFP و AFP-L3 به طور قابل توجهی افزایش یابد خطر ابتلا به HCC ظرف 1 یا 2 سال آینده وجود دارد. با این حال هر دوی این فاکتور های در مبتلایان به سیروز یا هپاتیت مزمن می توانند افزایش یا نوسان داشته باشند. در این موارد، افزایش شدید AFP از مقدار عددی نتیجه آزمایش اهمیت بیشتری دارد.

این سرطان بیشتر در افراد مبتلا به زخم مزمن کبدی (سیروز) ایجاد می شود. این بیماری معمولاً به دلیل عفونت مزمنی که دو ویروس هپاتیت B و هپاتیت C ایجاد می کنند، بروز می کند. سوء مصرف الکل نیز خطر ابتلا به سیروز را افزایش می دهد. برخی از اختلالات ژنتیکی، به ویژه اختلالی به نام هموکروماتوز- hemochromatosisمی تواند موجب سیروز و به مروز زمان HCC شود. (در اختلال هموکروماتوز بدن آهن زیادی جذب می کند و این میزان اضافی در اندام هایی مانند کبد رسوب می کنند.). بیماری کبد چرب غیر الکلی- non-alcoholic steatohepatitis(NASH) نیز موجب رسوب چربی در کبد و در نهایت التهاب، آسیب و سیروز کبدی می شود.

علاوه بر آزمایش های مربوط به ویروس های هپاتیت، پزشک معالج شما ممکن است آزمایشاتی را برای بررسی چگونگی تأثیر این ویروس بر کبد درخواست دهد که ممکن است شامل یک پانل کبدی یا تست های آنزیم کبدی مانند آسپارتات آمینوترانسفراز (AST)، آلانین آمینوترانسفراز (ALT) و آلکالین فسفاتاز (ALP) باشند. پزشک معالج شما ممکن است آزمایش بیلی روبین و زمان پروترومبین (PT) را نیز درخواست دهد، که می تواند در تعیین آسیب دیدگی کبد کمک کننده باشد.

AFP به صورت یک آزمایش خانگی در دسترس نیست و معمولاً در مطب پزشک معالج انجام نمی شود. آزمایش توسط آزمایشگاه تشخیص طبی یا آزمایشگاه مرجع انجام می شود.

در صورتی که مبتلا به آسیب یا عفونت کبدی باشید و غلظت AFP افزایش ناگهانی داشته باشد، پزشک معالج تان احتمالاً در خواست بررسی سونوگرافی، سی تی اسکن، MRI یا بیوپسی کبد را برای بررسی بافت شناسی (histopathology) وجود یا پیشرفت تومور کبدی مطرح می نماید. اسکن ها معمولاً قادر به تشخیص موارد سرطانی هستند. همچنین آزمایش دیگری به نام des-gamma carboxy prothrombin (DCP) که به نام پروترومبین ناشی از کمبود ویتامین K یا PIVKA-II نیز شناخته می شود، از سوی پزشک معالج برای کمک به تشخیص سرطان کبد و پایش بیماران مبتلا به HCC درخواست داده می شود.